Έιμυ Τζόνσον

 

Η Έιμυ Β. Τζόνσον (Amy Johnson, 1 Ιουλίου 1903 – 5 Ιανουαρίου 1941) ήταν Αγγλίδα αεροπόρος, η πρώτη γυναίκα πιλότος που πέταξε μόνη από τη Βρετανία μέχρι την Αυστραλία.

Πετώντας μόνη ή με τον σύζυγό της, επίσης πιλότο, Τζιμ Μόλισον, σημείωσε και πολλές άλλες παγκόσμιες πρωτιές και ρεκόρ κατά τη δεκαετία του 1930. Ο βρετανικός τύπος την αποκαλούσε «Βασίλισσα των αιθέρων». Σκοτώθηκε σε βοηθητική πτήση στην Αγγλία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

 Οικογένεια και σπουδές

Η Τζόνσον γεννήθηκε στο Κίνγκστον απόν Χαλ και ήταν η μεγαλύτερη από τις 4 κόρες του Τζων Γουίλιαμ Τζόνσον, μέλους της οικογενειακής εταιρείας ιχθυεμπόρων Andrew Johnson, Knudtzon & Company, και της Έιμυ Χοτζ (Amy Hodge), εγγονής του Γουίλιαμ Χοτζ, δημάρχου του Χαλ το 1860. Η Τζόνσον φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ, από όπου απεφοίτησε με πτυχίο οικονομικών. Μετά εργάσθηκε στο Λονδίνο ως γραμματέας ενός δικηγόρου. Γνώρισε την αεροπορία ως χόμπι, παίρνοντας πιστοποιητικό ερασιτέχνη πιλότου στις 28 Ιανουαρίου 1929 και δίπλωμα πιλότου «A» στις 6 Ιουλίου 1929, αμφότερα στην Αερολέσχη του Λονδίνου, μετά από μαθήματα με τον σμηναγό Βαλεντάιν Μπέικερ. Το ίδιο έτος έγινε η πρώτη Βρετανίδα γυναίκα που πήρε δίπλωμα μηχανικού εδάφους.

Σταδιοδρομία

Η Τζόνσον στο αεροπλάνο της, τύπου Black Hawk Moth, αφήνοντας την Αυστραλία για την Αγγλία στις 14 Ιουνίου 1930

Η Τζόνσον δέχθηκε ως δώρο το πρώτο της (μεταχειρισμένο) αεροπλάνο, ένα de Havilland DH.60 Moth, από τον πατέρα της, ο οποίος υπήρξε πάντοτε ενας από τους ισχυρότερους υποστηρικτές της, και από τον Λόρδο Γουέικφηλντ (Τσαρλς Γουέικφηλντ, επιχειρηματίας και λόρδος Δήμαρχος του Λονδίνου). Το ονόμασε «Ιάσονα» (Jason) από το σήμα της εταιρείας του πατέρα της.

Για πρώτη φορά η Τζόνσον έγινε παγκοσμίως γνωστή το 1930, όταν έγινε η πρώτη γυναίκα αεροπόρος που πέταξε μόνη της από τη Βρετανία μέχρι την Αυστραλία. Κυβερνώντας τον «Ιάσονα», απογειώθηκε από το Κρόυντον του Λονδίνου στις 5 Μαΐου και προσγειώθηκε με πολλούς ενδιάμεσους σταθμούς στο Ντάργουιν στις 24 Μαΐου, αφού διένυσε 18.000 χιλιόμετρα.^[15] Μετά από 6 ημέρες το αεροπλάνο της έπαθε ζημιές όταν προσγειώθηκε με τον άνεμο πίσω της στο αεροδρόμιο του Μπρίσμπεϊν, οπότε πέταξε μέχρι το ονομαστικό τέλος του ταξιδιού της, το Σίδνεϊ, με τον σμηναγό Φρανκ Φόλετ, ενώ το δικό της αεροπλάνο επισκευαζόταν. Τον «Ιάσονα» πιλοτάρισε μέχρι το Σίδνεϊ ο σμηναγός Λέστερ Μπρέιν.

Σήμερα ο «Ιάσων» διατηρείται στο Μουσείο Επιστήμης του Λονδίνου. Για το κατόρθωμά της η Τζόνσον τιμήθηκε με το βραβείο Harmon Trophy και το παράσημο CBE.

Μετά από αυτό η Τζόνσον απέκτησε ένα de Havilland Puss Moth (DH.80A), το οποίο ονόμασε «Ιάσων II». Τον Ιούλιο του 1931, μαζί με τον συγκυβερνήτη Τζακ Χάμφρεϋς, έγιναν οι πρώτοι άνθρωποι που πέταξαν από το Λονδίνο στη Μόσχα μέσα σε μία ημέρα, διανύοντας την απόσταση των 2.830 χιλιομέτρων σε περίπου 21 ώρες. Από εκεί συνέχισαν το ταξίδι τους πάνω από τη Σιβηρία, φθάνοντας μέχρι το Τόκιο και θέτοντας ένα νέο ρεκόρ χρόνου ταξιδιού από τη Βρετανία στην Ιαπωνία.

Το 1932 η Τζόνσον παντρεύτηκε τον Σκωτσέζο πιλότο Τζιμ Μόλισον, που της έκανε πρόταση γάμου κατά τη διάρκεια μιας πτήσεως περίπου 8 ώρες μετά την πρώτη γνωριμία τους. Τον Ιούλιο του 1932 η Τζόνσον κατέρριψε το ρεκόρ του συζύγου της για μοναχική πτήση από το Λονδίνο μέχρι το Κέιπ Τάουν, κυβερνώντας το αεροσκάφος «Σύννεφο της ερήμου» (Desert Cloud).

Η Τζόνσον με τον «Ιάσονα» στο Τζάνσι των Ινδιών, τον Μάιο του 1930

Το 1932 οι Έιμυ Τζόνσον και Τζιμ Μόλισον παντρεύτηκαν.

Οι επόμενες πτήσεις της ήταν μαζί με τον σύζυγό της. Τον Ιούλιο του 1933 πέταξαν ένα αεροσκάφος τύπου de Havilland DH.84 Dragon I με το όνομα Seafarer στην παρθενική του πτήση, χωρίς σταθμό, από τη Νότια Ουαλία για το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Αλλά το αεροσκάφος τους έμεινε από καύσιμα και έκαναν βίαιη αναγκαστική προσγείωση στο Δημοτικό Αεροδρόμιο του Μπρίτζμπορτ (σήμερα Αεροδρόμιο Σικόρσκυ) στο Στράτφορντ του Κονέκτικατ. Αμφότεροι τραυματίσθηκαν. Μετά την ανάρρωσή του, το ζεύγος τιμήθηκε με εορταστικές εκδηλώσεις από την κοινωνία της Νέας Υόρκης, ακόμα και με μία παρέλαση στη Γουώλ Στρητ.

Οι δυο τους πέταξαν επίσης σε χρόνο ρεκόρ από τη Βρετανία στην Ινδία το 1934 με δικινητήριο αεροσκάφος τύπου de Havilland DH.88 Comet, ονόματι «Μαύρη Μαγεία», ως μέρος του αγώνα MacRobertson Air Race Λονδίνου-Μελβούρνης. Υποχρεώθηκαν ωστόσο να αποχωρήσουν από τον αγώνα στο Αλλαχαμπάντ εξαιτίας προβλημάτων με τον κινητήρα.

Τον Μάιο του 1936 η Τζόνσον πραγματοποίησε την τελευταία πτήση-ρεκόρ της, καταρρίπτοντας και πάλι την επίδοση για το ταξίδι Βρετανία - Νότια Αφρική. Το ίδιο έτος τιμήθηκε με το Χρυσό Μετάλλιο της Βασιλικής Αερολέσχης.

Το 1938 η Τζόνσον αναποδογύρισε το ανεμόπτερό της κατά την προσγείωση μετά από μια επίδειξη στην Αγγλία, αλλά δεν τραυματίσθηκε σοβαρά. Το ίδιο έτος πήρε διαζύγιο από τον Μόλισον και σύντομα ξαναπήρε το πατρικό της επώνυμο.

Ο Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος και το τέλος

Το 1940, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Τζόνσον κατατάχθηκε στη νέα υπηρεσία Βοηθητικών Αερομεταφορών (Air Transport Auxiliary, ATA), το έργο της οποίας ήταν να μεταφέρει πιλοτάροντας αεροσκάφη της RAF προς/από επισκευή, νέα αεροσκάφη στις μονάδες τους ή και προς απόσυρση ανά την Αγγλία. Εκεί έφθασε στον βαθμό που ήταν αντίστοιχος του σμηναγού. Ο πρώην σύζυγός της πέταξε επίσης για λογαριασμό της ATA σε όλη τη διάρκεια του πολέμου.

Στις 5 Ιανουαρίου 1941, πετώντας για την ATA ένα αεροσκάφος τύπου Airspeed Oxford από το Πρέστουικ μέσω Μπλάκπουλ στη βάση της RAF στο αεροδρόμιο της Οξφόρδης, η Τζόνσον παρεξέκλινε πολύ της πορείας της εξαιτίας των δυσμενών καιρικών συνθηκών. Αφού εξαντλήθηκαν τα καύσιμα, έπεσε με αλεξίπτωτο και το αεροσκάφος της συνετρίβη στις εκβολές του Τάμεση κοντά στο Χερν Μπέυ.

Το πλήρωμα του πλοίου «Haslemere», μικρού επιταγμένου φέρι-μποτ, είδε το αλεξίπτωτο της Τζόνσον να κατεβαίνει και την είδε ακόμη και να καλεί σε βοήθεια μέσα από το νερό. Οι συνθήκες ήταν κακές: υπήρχε μεγάλη θαλασσοταραχή, ισχυρή παλίρροια και ταυτοχρόνως χιονόπτωση και πολύ κρύο. Ο κυβερνήτης του «Haslemere» Γουώλτερ Φλέτσερ έπεσε στο νερό σε μια προσπάθεια να τη σώσει, αλλά ανεπιτυχώς. Το 2016 ο ιστορικός Alec Gill δήλωσε ότι ο γιος ενός μέλους του πληρώματος του πλοίου είχε ισχυρισθεί πως η Τζόνσον σκοτώθηκε από τον έλικα του πλοίου, αν και δεν το είδε ξεκάθαρα. Αυτός ο ισχυρισμός δεν έχει επαληθευθεί, καθώς το σώμα της Τζόνσον δεν βρέθηκε ποτέ.

Μια νεκρώσιμη ακολουθία τελέσθηκε για την Τζόνσον στον ναό του Σαιν Μάρτιν ιν δε Φήλντς στις 14 Ιανουαρίου 1941. Ο κυβερνήτης Φλέτσερ, που πέθανε λίγες ημέρες αργότερα από την κατάδυσή του στα παγωμένα νερά, τιμήθηκε μεταθανατίως με το Μετάλλιο Αλβέρτου ναυαγοσωστικής, τον Μάιο του ίδιου έτους.

Αμφισβητούμενη εκδοχή

Μία εκδοχή που δημοσιοποιήθηκε το 1999 είναι ότι ο θάνατος της Τζόνσον οφείλεται πιθανώς σε φίλια πυρά. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε ότι ο Τομ Μίτσελ από το Σάσεξ ισχυρίσθηκε ότι είχε καταρρίψει το αεροπλάνο της όταν δεν του έδωσε το σωστό σύνθημα κατά την πτήση της. Ο Μίτσελ εξήγησε ότι το αεροσκάφος εντοπίσθηκε και έγινε επαφή με τον ασύρματο, οπότε ζητήθηκε το συνθηματικό και η Τζόνσον έδωσε λάθος συνθηματικό δύο φορές. «Τότε ρίξαμε 16 rounds αντιαεροπορικών πυρών και το αεροπλάνο έπεσε μέσα στην εκβολή του Τάμεση. Νομίσαμε όλοι ότι ήταν αεροπλάνο του εχθρού μέχρι την επόμενη μέρα, όταν διαβάσαμε τις εφημερίδες και καταλάβαμε ότι ήταν η Έιμυ. Οι αξιωματικοί μάς είπαν να μην πούμε ποτέ σε κανέναν τι συνέβη.»

Τιμητικές διακρίσεις

Αεροπλάνο της KLM, τύπου McDonnell Douglas MD-11, με το όνομα «Amy Johnson»

Το Κτήριο Έιμυ Τζόνσον στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ

Η Τζόνσον γεύθηκε πολλές και διάφορων ειδών αναγνωρίσεις όσο ζούσε: ήδη τον Ιούνιο του 1930 η πτήση της στην Αυστραλία ενέπνευσε το δημοφιλές στην εποχή του τραγούδι «Amy, Wonderful Amy», σε στίχους Τζόζεφ Γκίλμπερτ και μουσική του Horatio Nicholls (ψευδώνυμο του Λώρενς Ράιτ). Από το 1935 έως το 1937 η Τζόνσον ήταν πρόεδρος της (βρετανικής) Εταιρείας Γυναικών Μηχανικών.

Μια συλλογή από σουβενίρ και προσωπικά αντικείμενα της Έιμυ Τζόνσον δωρήθηκε από τον πατέρα της στο Sewerby Hall στο Μπρίντλιντον το 1958. Σήμερα το Sewerby Hall έχει μια μουσειακή αίθουσα αφιερωμένη στην αεροπόρο. Το 1974 ένα άγαλμα της Έιμυ Τζόνσον, έργο του Harry Ibbetson, αποκαλύφθηκε στην οδό Prospect του Κίνγκστον απόν Χαλ, έξω από ένα σχολείο θηλέων που πήρε το όνομα της αεροπόρου (αλλά το σχολείο έκλεισε το 2004).^[28] Τον Σεπτέμβριο του 2016 έγιναν τα αποκαλυπτήρια δύο άλλων αγαλμάτων της με αφορμή την 75η επέτειο του θανάτου της. Το πρώτο αποκαλύφθηκε στο Χερν Μπέυ, κοντά στο σημείο όπου έπεσε με το αεροπλάνο της, και το δεύτερο και πάλι στο Χαλ, κοντά στο σπίτι των παιδικών της χρόνων.

Το 2017 η Google τίμησε τα 114α γενέθλια της Τζόνσον με ένα Google Doodle. Το ίδιο έτος η αεροπορική εταιρεία Norwegian Long Haul ζωγράφισε στο ουραίο πτερύγιο δύο εκ των αεροπλάνων της ένα πορτρέτο της Τζόνσον.

Ονομάσθηκαν προς τιμή της

• Το «Κτήριο Amy Johnson», που στεγάζει το Τμήμα Αυτόματου Ελέγχου και Μηχανικής Συστημάτων του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ.
• Το «Δημοτικό Σχολείο Amy Johnson» στο Roundshaw Estate, στα νότια του Λονδίνου (Wallington), το οποίο βρίσκεται πάνω στο πρώην Αεροδρόμιο Κρόυντον (το κύριο διεθνές αεροδρόμιο του Λονδίνου κατά τον Μεσοπόλεμο).^[34]
• Το «Amy Johnson Comet Restoration Centre» στο Ντέρμπι, όπου το DH.88 Comet «Μαύρη Μαγεία» επιδιορθώθηκε και συντηρείται τόσο, ώστε να μπορεί να πετάξει.
• Διάφορα αεροσκάφη.
• Το «Amy's Restaurant and Bar» στα ξενοδοχεία Χίλτον τόσο στο Αεροδρόμιο Γκάτγουικ, όσο και στο Αεροδρόμιο Στάνστεντ.
• Η Λεωφόρος Amy Johnson στο Ντάργουιν της Αυστραλίας.
• Ο δρόμος Amy Johnson Way στο Μπλάκπουλ, δίπλα στο Αεροδρόμιο του Μπλάκπουλ.
• Η ετήσια «Διάλεξη Amy Johnson», που θεσμοθετήθηκε το 2011 από τη Βασιλική Αεροναυτική Εταιρεία «για να εορτασθεί ο ένας αιώνας των γυναικών στην πτήση και να τιμηθεί η διασημότερη γυναίκα αεροπόρος της Βρετανίας». Η διάλεξη γίνεται κοντά ή επάνω στην ημερομηνία της 6ης Ιουλίου προς ανάμνηση της ημερομηνίας του 1929 κατά την οποία η Έιμυ Τζόνσον πήρε το δίπλωμα-άδεια πιλότου.