Σαμπιχά Γκιοκτσέν

Η Σαμπιχά Γκιοκτσέν (Τουρκικά: Sabiha Gökçen, 21 Μαρτίου 1913 – Άγκυρα 22 Μαρτίου 2001) ήταν η πρώτη πιλότος πολεμικού αεροσκάφους στον κόσμο και η πρώτη γυναίκα αεροπόρος της Τουρκίας, σε ηλικία 23 ετών. Ήταν ένα από τα οκτώ υιοθετημένα παιδιά του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.

Βίος

Σύμφωνα με τουρκικές πηγές και συνεντεύξεις της Σαμπιχά Γκιοκτσέν ήταν κόρη του Μουσταφά Ιζέτ Μπέη (Mustafa İzzet Bey) και της Χαριγιέ Χανίμ (Hayriye Hanım), Βοσνιακής καταγωγής. Ο δημοσιογράφος Χραντ Ντινκ (Hrant Dink) εξέδωσε ένα άρθρο με τίτλο «Το μυστικό της Σαμπιχά Γκιοκτσέν» κατά το οποίο μία πρώην κάτοικος του Γκαζιαντέπ (Gaziantep), η Χριψιμέ Σεμπιλιγιάν (Hripsime Sebilciyan), ισχυρίστηκε ότι ήταν ανιψιά της Γκιοκτσέν, υπονοώντας ότι είχε Αρμένικηκαταγωγ. Οι επίσημες τουρκικές πηγές και η μόνη ζωντανή υιοθετημένη κόρη του Ατατούρκ, Ουλκού Αντατέπε (Ülkü Adatepe) αμφισβήτησαν τον ισχυρισμό αυτό.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Ατατούρκ το 1925 στην Προύσα η Σαμπιχά, η οποία ήταν μόλις 12 ετών, ζήτησε την άδεια να μιλήσει στον Ατατούρκ και εξέφρασε την επιθυμία να φοιτήσει σε οικοτροφείο. Μαθαίνοντας την ιστορία της καθώς και τις άσχημες συνθήκες διαβίωσής της ο Ατατούρκ αποφάσισε να την υιοθετήσει και ζήτησε την άδεια από τον αδελφό της να την πάρει στο Προεδρική Κατοικία Τσανκάγια (Çankaya) στην Άγκυρα, όπου η Σαμπιχά θα ζούσε μαζί με τις υπόλοιπες υιοθετημένες θυγατέρες του, Ζεχρά, Αφέτ και Ρουκιγιέ. Η Σαμπιχά παρακολούθησε το δημοτικό σχολείο του Τσανκάγια στην Άγκυρα και το Κολέγιο Θηλέων Ουσκουντάρ (Üsküdar Girls' College) στηνΚωνσταντινούπολη.

Με την εισαγωγή του νόμου περί επωνύμων στην Τουρκία ο Ατατούρκ της έδωσε το επώνυμο Γκιοκτσέν (Gökçen) στις 19 Δεκεμβρίου 1934. Στα Τούρκικα Gök σημαίνει ουρανός και το Gökçen σημαίνει «ανήκει στον ουρανό». Παρόλα αυτά η Σαμπιχά δεν ήταν ακόμα αεροπόρος, αν και μόλις μετά από έξι μήνες επέδειξε το ενδιαφέρον της για τις πτήσεις.

Καριέρα

Ο Ατατούρκ έδινε ιδιαίτερη βαρύτητα στην αεροπορία και για το σκοπό αυτό επέβλεψε την ίδρυση της Τουρκικής Αεροναυτικής Ένωσης (Turkish Aeronautical Association) το 1925. Στα εγκαίνια της Αεροπορικής Ακαδημίας Türkkuşu (Türkkuşu (Turkishbird) Flight School) στις 5 Μαΐου 1935 πήρε μαζί του τη Σαμπιχά. Κατά τη διάρκεια της αεροπορικής επίδειξης των ανεμόπτερων και των αλεξιπτωτιστώνη Σαμπιχά ενθουσιάστηκε και όταν ο Ατατούρκ την ρώτησε εάν ήθελε να γίνει και αυτή αλεξιπτωτίστρια εκείνη απάντησε «ναι, είμαι έτοιμη ακόμα και τώρα». Ο Ατατούρκ ζήτησε από τον Φουάτ Μπουλκά, τον διευθυντή της σχολής, να την εγγράψει ως την πρώτη γυναίκα εκπαιδευόμενη. Θα γινόταν αλεξιπτωτίστρια, όμως έδειξε μεγαλύτερο ενδιαφέρον στις πτήσεις και τελικά απέκτησε άδεια πιλότου. Στη συνέχεια την έστειλαν στη Ρωσία, μαζί με επτά ακόμα άρρενες φοιτητές, για εκπαίδευση στα ανεμόπτερα και τα μηχανοκίνητα αεροσκάφη. Ενώ βρισκόταν όμως στη Μόσχα, πληροφορήθηκε τον θάνατο της Ζεχρά και με πεσμένο ηθικό επέστρεψε αμέσως στην Τουρκία, απομονώνοντας τον εαυτό της από κάθε είδους κοινωνική δραστηριότητα για αρκετό καιρό.

Στις αρχές του 1936 ο Ατατούρκ την προέτρεψε να εγγραφεί στην Ακαδημία της Πολεμικής Αεροπορίας, προκειμένου να γίνει η πρώτη γυναίκα στρατιωτική πιλότος της Τουρκίας. Βελτίωσε τις πτητικές της ικανότητες πετώντας βομβαρδιστικά και μαχητικά αεροσκάφη στο 1ο Αεροπορικό Σύνταγμα στην αεροπορική βάση του Εσκισεχίρ και απέκτησε εμπειρία συμμετέχοντας σε ασκήσεις στοΑιγαίο και τη Θράκη το 1937. Την ίδια χρονιά πήρε μέρος στην στρατιωτική επιχείρηση κατά της εξέγερσης των Ντερσίμ (Dersim rebellion) και έγινε η πρώτη γυναίκα πιλότος στον κόσμο που έλαβε μέρος σε πολεμική επιχείρηση. Της απονεμήθηκε επίσης το «Jewelled Medal», το πρώτο παράσημο της Τουρκικής Αεροναυτικής Ένωσης, για την εξαιρετική της απόδοση κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων.

Το 1938 πραγματοποίησε μία πενθήμερη πτήση στις Βαλκανικές χώρες με μεγάλη επιτυχία. Αργότερα διορίστηκε επικεφαλής εκπαιδεύτρια στην Αεροπορική Ακαδημία Türkkuşu της Τουρκικής Αεροναυτικής Ένωσης, όπου υπηρέτησε μέχρι το 1955 και έγινε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ένωσης. Εκπαίδευσε τέσσερις γυναίκες αεροπόρους, τις Εντίμπε Σουμπάσι (Edibe Subaşı), Γιλντίζ Ουτσμάν(Yıldız Uçman), Σαχανέτ Καραπάς (Sahavet Karapas) και Νεζιχέ Βιρανγιάλι (Nezihe Viranyalı). Η Σαμπιχά Γκιοκτσέν πέταξε σε ολόκληρο τον κόσμο σε ένα διάστημα 28 ετών, μέχρι το 1964. Το βιβλίο της «Μία ζωή στα βήματα του Ατατούρκ» εκδόθηκε το 1981 από την Τουρκική Αεροναυτική Ένωση για τον εορτασμό των 100ων γενεθλίων του Ατατούρκ.

Καθ’ όλη την καριέρα της στην Τουρκική Πολεμική Αεροπορία η Γκιοκτσέν πέταξε με 22 διαφορετικούς τύπους αεροσκαφών, συγκεντρώνοντας συνολικά περισσότερες από 8000 ώρες πτήσης, 32 από τις οποίες σε πολεμικές αποστολές και αποστολές βομβαρδισμού.

Κληρονομιά και αναγνώριση

Το δεύτερο διεθνές αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, στην ασιατική πλευρά, το Διεθνές Αεροδρόμιο Σαμπιχά Γκιοκτσέν, ονομάστηκε προς τιμή της.

Επιλέχθηκε ως η μόνη γυναίκα πιλότος για την αφίσα «Οι 20 Μεγαλύτεροι Αεροπόροι της Ιστορίας» που δημοσιεύτηκε από την Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία το 1996.

Αποτέλεσε το θέμα του λογότυπου της Google, προς τιμήν των γενεθλίων της, το οποίο προβλήθηκε στην Τουρκία στις 22 Μαρτίου 2009.