Ντόρις Λέσινγκ

Η Ντόρις Λέσιγκ (Ντόρις Μέι Τάυλερ) γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου του 1919 στο Κερμανσάχ της Περσίας (νυν Ιράν) από Βρετανούς γονείς. Μεγάλωσε στη Νότια Ροδεσία (νυν Ζιμπάμπουε). Ο πατέρας της, Άλφρεντ Τάυλερ, μετά την συμμετοχή του στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου του κόστισε το ένα του πόδι, μετέβη στην Περσία και έγινε υπάλληλος στην Αυτοκρατορική Τράπεζα. Η μητέρα της Έμιλυ Μοντ Τάυλερ ήταν μια απλή νοσοκόμα.Το 1925, η οικογένεια ταξίδεψε στην Νότια Ροδεσία για να αλλάξει την μοίρα της προς το καλύτερο, εκεί αγόρασε χίλια περίπου εκτάρια γης με καλλιέργειες καλαμποκιού. Οι καλλιέργειες ωστόσο, δεν κατάφερε να είναι προσοδοφόρα και να αλλάξει την μοίρα της οικογένειας. Αποτέλεσμα της δύσκολης κατάστασης στην οποία περιήλθαν ήταν να αναγκαστεί η Ντόρις να μπει οικότροφος σε θρησκευτικό σχολείο, το οποίο εγκατέλειψε οριστικά στην ηλικία των 13 για να εργασθεί ως γκουβερνάντα και στη συνέχεια ως τηλεφωνήτρια. Τα παιδικά της χρόνια, όπως ήταν φυσικό, χαρακτηρίστηκαν από την ίδια ως ένα μείγμα άνισο με ελάχιστες χαρές και πάρα πολύ πόνο. Ο φυσικός κόσμος τον οποίο εξερευνούσε με τον αδελφό της Χάρι ήταν ένα καταφύγιο από μια άθλια πραγματικότητα. Η μητέρα της ήταν μια αυστηρή γυναίκα που ήταν προσκολλημένη στους αυστηρούς κανόνες για την ανατροφή μιας σωστής κόρης, σε σημείο υπερβολικό. Επιβάλλει ένα άκαμπτο σύστημα κανόνων και υγιεινής στο σπίτι και όλα αυτά ακριβώς πριν η Ντόρις κλειστεί στο οικοτροφείο, όπου οι καλόγριες τρομοκρατούσαν τα παιδιά με ιστορίες από την κόλαση. Η Ντόρις στην συνέχεια στάλθηκε σε ένα γυμνάσιο στην πρωτεύουσα Σάλσμπουρι όπου σύντομα εγκατέλειψε αυτό ήταν και το τέλος των σπουδών της.

Η Ντόρις Λέσινγκ όμως, δεν είναι η μόνη συγγραφέας με ένα χαμηλό μορφωτικό επίπεδο ήταν όμως, πνευματικά αυτοδίδακτη. Σε αυτό και στο γεγονός ότι έγινε μια συγγραφέας φαντασίας βοήθησαν τα άσχημα παιδικά της χρόνια. Τα δέματα των βιβλίων που παράγγελνε από το Λονδίνο έτρεφαν την φαντασία της και καθόριζαν τους άλλους κόσμους, κόσμοι διαφυγής. Στα πρώτα αναγνώσματα της περιλαμβάνονται ο Ντίκενς, ο Scott, ο Στίβενσον, ο Κίπλινγκ. Αργότερα ανακάλυψε τον Λόουρενς, τον  Στεντάλ, τον Τολστόι, τον Ντοστογιέφσκι. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν την πνευματική της καλλιέργεια τα παραμύθια που διάβαζε η μητέρα της στην ίδια και στον  αδελφό της όπως, και οι φρικιαστικές ιστορίες από τον πόλεμο που άκουγε από τον πατέρα της.

Το 1937 στα 19 της χρόνια παντρεύτηκε τον Φρανκ Γουίσντομ και απέκτησε δύο παιδιά. Μερικά χρόνια αργότερα νιώθοντας παγιδευμένη σε μια προσωπικότητα που φοβήθηκε ότι θα την καταστρέψει άφησε την οικογένεια της. Σύντομα βρέθηκε να είναι μέλος των ομοϊδεατών της λέσχης Left Book Club, μια ομάδα κομμουνιστών «που διαβάζουν τα πάντα και οι οποίοι δεν πιστεύουν ότι είναι κάτι αξιοσημείωτο να διαβάζουν». Εκεί γνώρισε τον Γκόντφριντ Λέσινγκ τον οποίο παντρεύτηκε και απέκτησε μαζί του έναν γιο. Στα προπολεμικά χρόνια η Λέσινγκ απογοητεύτηκε όλο και περισσότερο από το κομμουνιστικό κλίμα, το οποίο εγκατέλειψε τελειωτικά το 1954.Το 1949, έχοντας εγκατασταθεί μόνιμα στο Λονδίνο με τον γιο της εξέδωσε το πρώτο της μυθιστόρημα, με τον τίτλο «Τραγουδώντας το χορτάρι», που σηματοδότησε την αρχή της λογοτεχνικής της σταδιοδρομίας. Το πρώτο της επάγγελμα στο Λονδίνο ήταν αυτό της νταντάς. Ο τότε εργοδότης της της έδωσε να διαβάσει βιβλία για την πολιτική και την κοινωνιολογία. Είχε ήδη δύο αποτυχημένους γάμους στην ζωή της και εργάζονταν και ως γραμματέας για να μπορεί να βιοπορίζεται. Η ζωή της υπήρξε μια πρόκληση χάρη στα πιστεύω της ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντισταθούν το ρεύμα της εποχή τους/ Πάλεψε ενάντια στις βιολογικές και πολιτιστικές επιταγές της εποχής της και που σημάδεψαν την μοίρα της στον γάμο και στην μητρότητα. Η ίδια δήλωνε για την εποχή  που έζησε η μητέρα της «Υπάρχει μια ολόκληρη γενιά γυναικών που έμοιαζαν οι ζωές τους σαν να έχουν σταματήσει την στιγμή που γίνονταν μητέρες. Οι περισσότερες από αυτές έγιναν νευρωτικές, επειδή πιστεύω ότι υπήρξε μια αντίθεση μεταξύ αυτού που διδάχτηκαν στο σχολείου ότι θα μπορούσαν να είναι και αυτού που τελικά τους συνέβη». Η Λέσινγκ πίστευε ότι ήταν πιο ελεύθερη από τους περισσότερους ανθρώπους επειδή έγινε συγγραφέας. Για την ίδια το γράψιμο είναι η διαδικασία του να παίρνεις αποστάσεις, να διαχειρίζεσαι την ωμότητα, το ατομικό, το μη επεξεργασμένο μέσα στην σφαίρα του γενικού.
Το έργο της άρχισε να αναγνωρίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και γνώρισαν έκτοτε μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Πίστευε ότι το βρετανικό κατεστημένο ποτέ δεν την συγχώρησε πραγματικά για τη σχέση της με τον σοσιαλισμό στα μεταπολεμικά χρόνια αλλά και για το ότι υπήρξε μαχητική φεμινίστρια.

Οι ιστορίες της Λέσινγκ είναι βαθιά αυτοβιογραφικές, ένα μεγάλο μέρος τους αναδύεται μέσα από τις εμπειρίες της στην Αφρική. Αντλώντας από τις αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας της και την σοβαρή ενασχόληση της με την πολιτική και τις κοινωνικές ανησυχίες. Έχει γράψει για την σύγκρουση των πολιτισμών, τις μεγάλες αδικίες από τις φυλετικές ανισότητες, τον αγώνα  μεταξύ των αντίθετων στοιχείων μέσα σε ένα άτομο και την σύγκρουση μεταξύ της ατομικής συνείδησης και το συλλογικό καλό. Οι ιστορίες και οι νουβέλες της που λαμβάνουν χώρα στην Αφρική, εκδόθηκαν κατά τα τέλη του ’50 και τις αρχές του ’60, επικρίνουν την αποστέρηση των μαύρων Αφρικανών από τους λευκούς άποικους και εκθέτουν την αποστείρωση του λευκού πολιτισμού στην Νότια Αφρική. Το 1956 η Λέσινγκ κηρύχθηκε απαγορευμένη αλλοδαπός τόσο στη Νότια Ροδεσία και την Νότια Αφρική.

Με το πέρασμα των χρόνων η Λέσινγκ προσπάθησε να συνδυάσει ότι θαύμαζε στις νουβέλες του 19^ου αιώνα, την κλιμάκωση της ηθικής κρίσης που παρουσιάζουν, στις απαιτήσεις του 20^ου αιώνα, σχετικά με τις ιδέες της συνείδησης και του χρόνου Μετά την συγγραφή του «Children of Violence» (1951-59) ένα τυπικό μυθιστόρημα εκπαίδευσης, για την ανάπτυξη της συνείδησης της ηρωίδας της Μάρθα Κουέστ, η Λέσινγκ συνέχισε με το “The Golden Notebook” 91962), ένα τολμηρό αφηγηματικό πείραμα. Στο οποίο οι πολλαπλοί εαυτοί μιας σύγχρονης γυναίκας που δίνονται σε εκπληκτικό βάθος και λεπτομέρεια η Άννα Γούλφ όπως ακριβώς η Λέσινγκ αγωνίζεται για την αμείλικτη ειλικρίνεια καθώς στοχεύει να απελευθερώσει τον εαυτό της από το χάος, το συναισθηματικό μούδιασμα και την υποκρισία που πλήττει της γενιά της.

Στην επίθεση που της έγινε επειδή χαρακτηρίστηκε ως αντιφεμινίστρια στην απεικόνιση του γυναικείου θυμού και της γυναικείας επιθετικότητας, η Λέσινγκ απαντά «Προφανώς αυτό που πολλές γυναίκες σκέφτονται, αισθάνονται, βιώνουν ήρθε ως μια μεγάλη έκπληξη».

Στις δεκαετίες του ’70 και του ’80 η Λέσινγκ άρχισε να διερευνά πληρέστερα τον εσωτερικό κόσμο της Άννα Γουλφ που φτάσει στο τέλος του Golden Notebook. Ο εσωτερικός κόσμος της φαντασίας της ασχολείται με κοσμικές φαντασιώσεις (Briefing for a Descent into Hell, 1971), ονειρικά τοπία και άλλες διαστάσεις (Memoiras of a Survivor, 1974) και σχολιαστικά υψηλότερης επιστημονικής φαντασίας επίπεδα της ύπαρξης (Canopus in Argos: Archives, 1979-1983). Αυτά αντανακλούν το ενδιαφέρον της Λέσινγκ  από το 1960 για τα γραπτά της Ίνστρις Σαχ της οποίας τα γραπτά για τον μυστικισμό Σούφι επεκτείνουν την εξέλιξη της συνείδησης και την πεποίθηση ότι η ατομική απελευθέρωση μπορεί να προκύψει μόνο αν ο κόσμος καταλαβαίνει τη σχέση μεταξύ της δικής του μοίρας και της τύχης της κοινωνίας……
Η Ντόρις Λέσινγκ τιμήθηκε με πλειάδα διεθνών διακρίσεων, όπως τα βραβεία David Cohen Memorial Prize, Spain Prince of Asturias Prize, ST Dupont Golden PEN Award και, βέβαια, το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Απέκτησε παγκόσμια φήμη στη δεκαετία του ’60 χάρη στο αυτοβιογραφικό «Χρυσό σημειωματάριο», αγαπημένο λογοτεχνικό ανάγνωσμα των φεμινιστριών ανά τον κόσμο. Ως συγγραφέας, διακρίθηκε και για τα δοκίμια και τα διηγήματά της. Για το μυθιστόρημά της «Ο καλός τρομοκράτης» , τιμήθηκε το 1985 με το λογοτεχνικό βραβείο W.Η. Smith. Στα λογοτεχνικά της έργα συμπεριλαμβάνεται και η πενταλογία «Τα παιδιά της βίας», που περικλείει την αγωνία της για την ανθρώπινη περιπέτεια.
Η Ντόρις Λέσινγκ είχε χαρακτηριστεί από τη Σουηδική Ακαδημία ως «επική συγγραφέας της γυναικείας εμπειρίας, η οποία με σκεπτικισμό, πάθος και ιδεαλιστική δύναμη υπέβαλε έναν διχασμένο πολιτισμό σε εξονυχιστική έρευνα».
Πέθανε στις 17 Νοεμβρίου 2013 στο σπίτι της στο Λονδίνο σε ηλικία 94 ετών.

 ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΝΤΟΡΙΣ ΛΕΣΙΓΚ Η ΟΠΟΙΑ ΒΡΑΒΕΥΘΗΚΕ ΜΕ ΝΟΜΠΕΛ ΤΟ 2007

Να τι έλεγε σε μια ομιλία της πριν μερικά χρόνια, τα λόγια της εκτός από προφητικά σίγουρα είναι περισσότερο επίκαιρα παρά ποτέ.

«Οι άνδρες πρέπει να αντισταθούν»

DORIS LESSING

«Με σοκάρει όλο και περισσότερο η απερίσκεπτη και αυτόματη μείωση των ανδρών που αποτελεί σήμερα τέτοιο μέρος της κουλτούρας μας που σχεδόν κανένας δεν δίνει σημασία. Καταπληκτικά πράγματα έχουν επιτευχθεί μέσω του φεμινισμού. Σήμερα υπάρχει αρκετή ισότητα, τουλάχιστον στο μέτωπο των αμοιβών και των ευκαιριών, αλλά σχεδόν τίποτε δεν έχει γίνει στον τομέα της ανατροφής των παιδιών, την πραγματική απελευθέρωση. Έχουμε πολλές καταπληκτικές, έξυπνες και ισχυρές γυναίκες παντού αλλά τι συμβαίνει με τους άνδρες; Γιατί όλα αυτά έπρεπε να αποβούν εις βάρος τους;

Βρέθηκα πρόσφατα σε μια τάξη με μαθητές εννέα ως δέκα ετών, κορίτσια και αγόρια. Η νεαρή δασκάλα έλεγε σε αυτά τα παιδιά ότι αιτία των πολέμων είναι η έμφυτα βίαιη φύση των ανδρών. Μπορούσες να δεις τα κοριτσάκια να φουσκώνουν από αυταρέσκεια και έπαρση ενώ τα αγοράκια κάθονταν εκεί ζαρωμένα, απολογούμενα για την ίδια τους την ύπαρξη, πιστεύοντας ότι αυτό το μοτίβο θα συνεχιστεί σε όλη τη ζωή τους. Η δασκάλα προσπαθούσε να συναντήσει το βλέμμα μου θεωρώντας ότι επικροτώ αυτές τις αηδίες. Αυτά τα πράγματα συμβαίνουν σε πολλά σχολεία και κανένας δεν λέει τίποτε. Έχουν γίνει ένα είδος θρησκείας την οποία δεν μπορείς να κριτικάρεις διότι τότε μετατρέπεσαι σε προδότη της μεγάλης ιδέας και εγώ δεν είμαι προδότης.

Εφθασε ο καιρός να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε ποιες είναι αυτές οι γυναίκες που μειώνουν συνεχώς τους άνδρες. Η πιο χαζή, αμόρφωτη και κακιά γυναίκα μπορεί να μειώσει τον πιο καλό, ευγενικό και έξυπνο άνδρα και κανένας δεν διαμαρτύρεται.

Οι άνδρες μοιάζουν τόσο τρομοκρατημένοι που δεν μπορούν να προβάλουν αντίσταση αλλά έχει φθάσει ο καιρός να το κάνουν. Μεγάλο μέρος της καταπληκτικής ενέργειας που ξεσήκωσε ο φεμινισμός σπαταλήθηκε σε αερολογίες και μεγαλοστομίες ενώ θα έπρεπε να επικεντρωθεί στην αλλαγή της νομοθεσίας. Έχουμε ισότητα στους μισθούς αλλά η πραγματική ισότητα θα έρθει όταν λυθεί το ζήτημα της ανατροφής των παιδιών, τουλάχιστον γι' αυτούς που το έχουν πραγματικά ανάγκη».

* Η Ντόρις Λέσινγκ γεννήθηκε το 1919 στο Ιράν από Βρετανούς γονείς. Πέντε χρόνια αργότερα η οικογένειά της μετακόμισε στη Νότια Ροδεσία, τη σημερινή Ζιμπάμπουε, όπου η Λέσινγκ έζησε ως την ηλικία των 30 ετών. Το πρώτο μυθιστόρημά της «Η χλόη που τραγουδά εκδόθηκε το 1950. Η συγγραφέας απέκτησε παγκόσμια φήμη τη δεκαετία του '60 με το βιβλίο Χρυσό σημειωματάριο που έγινε ευαγγέλιο των απανταχού φεμινιστριών. Το ανωτέρω κείμενο είναι απόσπασμα από ομιλία της στο Φεστιβάλ Βιβλίου του Εδιμβούργου τη Δευτέρα 13 Αυγούστου. 

Το ΒΗΜΑ, 26/08/2001 , Σελ.: B50
Κωδικός άρθρου: B13348B501
ID: 238217

Το Xρυσό σημειωματάριο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1962 και θεωρείται πλέον ένα από τα μείζονα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα. Αφηγείται την ιστορία της Άννας Βουλφ, μιας χωρισμένης μητέρας και μυθιστοριογράφου, η οποία παλεύει ενάντια στο συγγραφικό μπλοκάρισμα στο Λονδίνο της δεκαετίας του ’50. Από φόβο μήπως τρελαθεί, καταγράφει τα βιώματά της σε τέσσερα χρωματιστά σημειωματάρια. Στο μαύρο σημειωματάριο καταγράφει τη συγγραφική της ζωή, στο κόκκινο τις πολιτικές της απόψεις, στο κίτρινο τη συναισθηματική της ζωή και στο μπλε καθημερινά γεγονότα. Ωστόσο, είναι το πέμπτο σημειωματάριο –το χρυσό– το οποίο ενώνει τα νήματα της ζωής της και κρατάει το κλειδί της ανάρρωσής της. Τολμηρό, διαφωτιστικό και απαραίτητο, το Xρυσό σημειωματάριο είναι η συναρπαστική περιγραφή μιας γυναίκας σε αναζήτηση προσωπικής και πολιτικής ταυτότητας, αντιμέτωπης με το τραύμα της συναισθηματικής απόρριψης και της σεξουαλικής προδοσίας, με την επαγγελματική αγωνία και τις εντάσεις της φιλίας και της οικογένειας. Το αριστούργημα της νομπελίστριας συγγραφέως σε νέα μετάφραση.

Εργογραφία

• The Grass Is Singing (1950)
• This Was the Old Chief's Country (συλλογή) (1951)
• Five (short stories) (1953)

• H σειρά Children of Violence (Παιδιά της Βίας) (1952-1969):
  • Martha Quest (1952)
  • Five (σύντομες ιστορίες) (1953)
  • A Proper Marriage (1954)
  • A Ripple from the Storm (1958)
  • Landlocked (1965)
  • The Four-Gated City (1969)
• Going Home (memoir) (1957)
• The Habit of Loving (συλλογή) (1957)
  • Wine (short story) (1957)
• In Pursuit of the English (1960)
• The Golden Notebook (1962) Το Χρυσό Σημειωματάριο
• Play with a Tiger (έργο) (1962)
• A Man and Two Women (συλλογή) (1963)
• African Stories (συλλογή) (1964)

• Παραμύθια της Γάτας:
  • Particularly Cats (ιστορίες) (1967)
  • Particularly Cats and Rufus the Survivor (1993)
  • The Old Age of El Magnifico (ιστορίες) (2000)
• Briefing for a Descent into Hell (1971)
• The Temptation of Jack Orkney and other Stories (συλλογή) (1972)
• The Summer Before the Dark (1973)
• A Small Personal Voice (δοκίμια) (1974)
• Memoirs of a Survivor (1974)

• Η σειρά Canopus in Argos: Archives (Κάνωπος στον Άργο: Αρχεία) (1979-1983):
  • Shikasta (1979) Σικάστα
  • The Marriages Between Zones Three, Four and Five (1980) Ζώνες της Σικάστα
  • The Sirian Experiments (1980)
  • The Making of the Representative for Planet 8 (1982)
  • The Sentimental Agents in the Volyen Empire (1983)
• Stories (συλλογή) (1978)

• Με το ψευδώνυμο Jane Somers:
  • The Diary of a Good Neighbour (1983) Τα Ημερολόγια της Τζέην Σόμερ
  • If the Old Could... (1984)
• The Good Terrorist (1985)
• Prisons We Choose to Live Inside (δοκίμια, 1987)
• The Wind Blows Away Our Words (1987)
• The Fifth Child (1988) Το Πέμπτο Παιδί
• African Laughter: Four Visits to Zimbabwe (αναμνήσεις) (1992)
• Conversations (συνεντεύξεις, εκδόθηκαν από τον Earl G. Ingersoll) (1994)

• Η αυτοβιογραφία της Λέσινγκ:
  • Under My Skin: Volume One of My Autobiography, to 1949 (1994)
  • Walking in the Shade: Volume Two of My Autobiography 1949 to 1962 (1997)
• Spies I Have Known (συλλογή) (1995)
• Love, Again (1996)
• The Pit (συλλογή) (1996)
• Mara and Dann (1999)
• Ben, in the World (συνέχεια στο The Fifth Child) ISBN 0-06-093465-4 (2000) Ο Μπεν στον Κόσμο
• The Sweetest Dream ISBN 0-06-093755-6 (2001)
• The Grandmothers : Four Short Novels ISBN 0-06-053010-3 (2003)
• The Story of General Dann and Mara's Daughter, Griot and the Snow Dog (συνέχεια στο Mara and Dann) (2005)
• The Cleft (2007)

Ελληνικές μεταφράσεις

• The Grass Is Singing (Τραγουδάει το χορτάρι, 1950), μυθιστόρημα, μετάφραση Κωστούλα Σκλαβενίτη, Αθήνα: Γνώση, 1984.
• Martha Quest (Μάρθα Κουέστ, 1952), μυθιστόρημα, μετάφραση Τασούλα Καραϊσκάκη, Αθήνα: Οδυσσέας, 1981.
• A proper marriage (Ένας καλός γάμος, 1954), μυθιστόρημα, μετάφραση Τασούλα Καραϊσκάκη, Αθήνα: Οδυσσέας, 1985.
• A ripple from the storm (Προμήνυμα καταιγίδας, 1958), μυθιστόρημα, μετάφραση Φανή Πανταζή, Αθήνα: Οδυσσέας, 1987.
• A Man and Two Women (Ένας άντρας και δυο γυναίκες, 1963), διηγήματα, μετάφραση Αλέκος Μανωλίδης, Αθήνα: Νέα Σύνορα, 1997.
• The Summer Before the Dark (Το καλοκαίρι πριν από το σκοτάδι, 1973), μυθιστόρημα, μετάφραση Καίτη Οικονόμου, Αθήνα: Καστανιώτης, 1991.
• Memoirs of a Survivor (Αναμνήσεις ενός επιζώντος, 1974), μυθιστόρημα, μετάφραση Μαίρη Κιτσικοπούλου, Αθήνα: Καστανιώτης, 1996.
• The Making of the Representative for Planet 8 (Ο απεσταλμένος στον πλανήτη 8, 1982), μετάφραση Γιάννης Καραδήμος, Αθήνα: Κέδρος, 1999.
• The Good Terrorist (Η καλή τρομοκράτισσα, 1985), μυθιστόρημα, μετάφραση Σούλα Παπαϊωάννου, Αθήνα: Οδυσσέας, 1986.
• The Fifth Child (Το πέμπτο παιδί, 1988), μυθιστόρημα, μετάφραση Αλέκος Μανωλίδης, Αθήνα: Καστανιώτης, 1988.