Ναόμι Κλάιν

Η Ναόμι Κλάιν (Naomi Klein) γεννήθηκε στο Μόντρεαλ του Καναδά το 1970 και είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και ακτιβίστρια του αποκαλούμενου κινήματος εναντίον της παγκοσμιοποίησης. Είναι κυρίως γνωστή για το βιβλίο της Το Δόγμα του Σοκ, μια κριτική ανάλυση της ιστορίας του νεοφιλελευθερισμού στην οικονομία.

Οικογένεια

Η Ναόμι Κλάιν γεννήθηκε στο Μόντρεαλ του Καναδά και μεγάλωσε σε μια εβραϊκή οικογένεια με ιστορία στον ειρηνικό ακτιβισμό. Οι γονείς της είχαν μετακινηθεί στο Μόντρεαλ από τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1967, αντιδρώντας για τον πόλεμο του Βιετνάμ. Η μητέρα της, δημιουργός ντοκιμαντέρ Bonnie Sherr Klein, είναι γνωστή για την αντι-πορνογραφική ταινία Not a Love Story. Ο πατέρας της, Michael Klein, είναι γιατρός και μέλος του οργανισμού Γιατροί υπέρ της Κοινωνικής Ευθύνης. Ο αδελφός της, Seth Klein, είναι διευθυντής του γραφείου του Καναδικού Κέντρου Εναλλακτικών Πολιτικών.
Οι παπούδες της από τη μεριά του πατέρα της ήταν κομμουνιστές που στράφηκαν εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης μετά τη σύναψη του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ και εγκατέλειψαν τον κομμουνισμό στα 1956. Το 1942 ο παππούς της Phil Klein, καρτουνίστας στη Disney, απολύθηκε μετά από απεργία και πήγε να εργαστεί σε ναυπηγείο. Ο πατέρας της Κλάιν μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που κυριαρχούσαν οι ιδέες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της φυλετικής ισότητας, αλλά έκρινε "δύσκολο και τρομακτικό να είσαι παιδί Κομμουνιστών".
Ο σύζυγος της Κλάιν, Avi Lewis, εργάζεται ως δημοσιογράφος στην τηλεόραση και ως δημιουργός ντοκιμαντέρ. Γονείς του είναι η συγγραφέας και ακτιβίστρια Michele Landsberg και ο πολιτικός και διπλωμάτης Stephen Lewis, γιος του David Lewis, ενός από τους ιδρυτές του καναδικού κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, γιος με τη σειρά του του Moishe Lewis, ενός εβραίου συνδικαλιστή ακτιβιστή που έφυγε από την Κεντρική Ευρώπη για τον Καναδά το 1921. Το πρώτο παιδί του ζευγαριού, ο γιος Toma, γεννήθηκε στις 13 Ιουνίου 2012.

Νεαρή ηλικία

Η Κλάιν πέρασε τα εφηβικά της χρόνια σε εμπορικά κέντρα, ψάχνοντας για επώνυμα προϊόντα. Ως παιδί και έφηβος, έβρισκε "καταπιεστικό να έχεις μητέρα μια φεμινίστρια και δημόσιο πρόσωπο" και απέρριπτε την πολιτική, υιοθετώντας τον άκρατο καταναλωτισμό.
Έχει αποδώσει την αλλαγή της κοσμοθεωρίας της σε δυο γεγονότα. Το ένα ήταν στα 17 της, όταν προετοιμαζόταν για το Πανεπιστήμιο του Τορόντο και η μητέρα της μετά από έμφραγμα έμεινε σοβαρά ανάπηρη. Η Ναόμι, ο πατέρας της και ο αδελφός της φρόντισαν την Bonnie στο νοσοκομείο και στο σπίτι, κάνοντας θυσίες στην εκπαίδευση. Αυτή η χαμένη χρονιά την εμπόδισε "από το να είμαι ένα παλιόπαιδο". Τον επόμενο χρόνο, έχοντας ξεκινήσει τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, συνέβη το δεύτερο γεγονός: το μακελειό των φεμινιστριών φοιτητριών της École Polytechnique το 1989, που την αφύπνισε πάνω στο φεμινισμό.
Η συγγραφική καριέρα της Κλάιν ξεκίνησε με άρθρα στην σχολική εφημερίδα The Varsity, όπου ανέλαβε την αρχισυνταξία. Μετά το τρίτο έτος στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, παράτησε τις σπουδές της και εργάστηκε στην Toronto Globe and Mail, ενώ αργότερα έγινε συντάκτης στο This Magazine. Το 1995 επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο με πρόθεση να ολοκληρώσει τις σπουδές της, αλλά άφησε το Πανεπιστήμιο για τη δημοσιογραφία, προτού ολοκληρώσει τις σπουδές της.

Εργογραφία μεταφρασμένη στα ελληνικά

• No Logo, Ναόμι Κλάιν, Εκδόσεις Λιβάνης-Νέα Σύνορα, Αθήνα, 2005

Το βιβλίο εκδόθηκε το 2000 και, για πολλούς, αποτελεί το μανιφέστο του κινήματος κατά της κορπορατικής παγκοσμιοποίησης. Σε αυτό, η Κλάιν επιτίθεται στην κουλτούρα του καταναλωτισμού των προϊόντων ετικέτας και στην εξάπλωση των μεγάλων επιχειρήσεων. Κατηγορεί πολλές μεγάλες επιχειρήσεις ότι εκμεταλλεύονται με ανήθικο τρόπο τους εργαζόμενούς τους στις φτωχότερες χώρες του κόσμου επιδιώκοντας μεγαλύτερα κέρδη. Σε αυτό το βιβλίο, η Κλάιν άσκησε τόσο δριμεία κριτική στη Nike, που εκείνη δημοσίευσε μια αναλυτική απάντηση. Το No Logo έγινε παγκόσμιο bestseller, πουλώντας πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα σε 28 γλώσσες.

• Φράχτες και Παράθυρα, Ναόμι Κλάιν, Εκδόσεις Λιβάνης-Νέα Σύνορα, Αθήνα, 2011

Το βιβλίο εκδόθηκε το 2002 και περιλαμβάνει μια συλλογή άρθρων και λόγων που έγραψε η Κλάιν για το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης.

• Το δόγμα του Σοκ, Ναόμι Κλάιν, Εκδόσεις Λιβάνης-Νέα Σύνορα, Αθήνα, 2010

Τρίτο βιβλίο της Ναόμι, εκδόθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2007, μεταφράστηκε σε 28 γλώσσες και έγινε διεθνές bestseller. Το βιβλίο υποστηρίζει ότι οι πολιτικές του ελεύθερου εμπορίου που πρεσβεύει ο Milton Friedman και η Σχολή Οικονομίας του Πανεπιστημίου του Σικάγο έχουν εφαρμοστεί σε χώρες όπως η Χιλή υπό τον Πινοσέτ, η Πολωνία, η Ρωσία του Γέλτσιν, και οι Ηνωμένες Πολιτείες (για παράδειγμα, ιδιωτικοποίηση των δημόσιων σχολείων της Νέας Ορλεάνης μετά τον τυφώνα Κατρίνα). Το βιβλίο συνεχίζει υποστηρίζοντας ότι πολιτικές πρωτοβουλίες (για παράδειγμα, η ιδιωτικοποίηση της οικονομίας του Ιράκ μετά την επέμβαση των Η.Π.Α.) επιβλήθηκαν βιαστικά ενώ οι πολίτες αυτών των χωρών ήταν σε κατάσταση σοκ από φυσικές καταστροφές, αναταραχές, ή ξένες επεμβάσεις.
Κεντρικό θέμα στο βιβλίο είναι η παραδοχή ότι εκείνοι που επιθυμούν να υλοποιήσουν μη δημοφιλείς πολιτικές ελεύθερης αγοράς, το επιτυγχάνουν συστηματικά εκμεταλλευόμενοι συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που ακολουθούν μεγάλες καταστροφές, οικονομικές, πολιτικές, στρατιωτικές, ή φυσικές. Προτείνεται ότι όταν μια κοινωνία περνάει ένα μεγάλο 'σοκ', υπάρχει ευρέως διαδεδομένη η επιθυμία για γρήγορη και αποφασιστική αντίδραση, προκειμένου να διορθωθεί η κατάσταση. Αυτή η επιθυμία για άμεση ενέργεια παρέχει την ευκαιρία σε αδίστακτους κύκλους να υλοποιήσουν πολιτικές που ξεπερνούν τις νόμιμες δράσεις αντιμετώπισης της κρίσης. Σύμφωνα με το βιβλίο, όταν η βιασύνη για δράση σημαίνει ότι οι διαδικαστικές λεπτομέρειες θα περάσουν απαρατήρητες, τότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να επιβληθούν μη δημοφιλείς και άσχετες πολιτικές. Μάλιστα υποστηρίζεται ότι σε μερικές περιπτώσεις οι καταστάσεις που οδηγούν στο σοκ μπορεί να είναι κατασκευασμένες.
Η Κλάιν προσδιορίζει το 'δόγμα του σοκ', αναφερόμενη στον Joseph Schumpeter, ως την τελευταία από τις 'δημιουργικά καταστροφικές' φάσεις του καπιταλισμού.