Μαρία Ευφροσύνη Σπαρτάλη, Παρασκευή 21 Απριλίου 2017

Η Μαρία Ευφροσύνη Σπαρτάλη (αγγλικά: Marie Euphrosyne Spartali, 10 Μαρτίου 1844 – 6 Μαρτίου 1927) και αργότερα Μαρία Ευφροσύνη Στίλμαν (Stillman), ήταν Βρετανίδα προραφαηλίτρια ζωγράφος ελληνικής καταγωγής, και η σημαντικότερη γυναίκα εκπρόσωπος του καλλιτεχνικού αυτού κινήματος. Η σταδιοδρομία της διήρκεσε 60 έτη, παρήγαγε πάνω από 100 έργα, και συμμετείχε τακτικά σε εκθέσεις ζωγραφικής στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Η Μαρία Σπαρτάλη ήταν η μεγαλύτερη κόρη[1] του Μιχαήλ Σπαρτάλη (Michael Spartali,1818–1914), εύπορου εμπόρου ο οποίος είχε την εταιρεία Spartali & Co με βάση την Σμύρνη και γραφεία στο Λονδίνο, και ο οποίος διετέλεσε πρόξενος της Ελλάδας στο Λονδίνο από το 1866 έως το 1882, ενώ ζούσε ήδη στην πόλη από το 1828.[2] Εκεί γνώρισε και νυμφεύθηκε την Ευφροσύνη Βαρσάμη (Euphrosyne 'Effie' Varsami, 1842–1913), η οποία ήταν κόρη Έλληνα εμπόρου από την Γένοβα.

Η οικογένεια ζούσε στο γεωργιανής αρχιτεκτονικής αρχοντικό τους στην περιοχή του Κλάπαμ Κόμον (Clapham Common) στο νότιο Λονδίνο. Η οικία είχε την επωνυμία 'The Shrubbery' (μτφ. ο θαμνόκηπος) και διέθετε έναν τεράστιο κήπο καθώς και προσέφερε θέα προς τον Τάμεση και την περιοχή του Τσέλσι. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, η οικογένεια μετακόμιζε στο εξοχικό τους στην Νήσο Γουάιτ, όπου ο πατέρας της διατηρούσε αμπέλια με σταφύλια στα οικόπεδα που διέθετε. Στο Λονδίνο ο πατέρας της διοργάνωνε τακτικά πολυτελή κοσμικά γεγονότα στον κήπο, στα οποία προσκεκλημένοι ήταν ανερχόμενοι συγγραφείς και καλλιτέχνες της εποχής.

Ενηλικίωση
Μαζί με τις επίσης καλλιτέχνιδες εξαδέλφες της, την Μαρία Κασσαβέτη και την Αγλαΐα Ιωνίδη, ήταν γνωστές συλλογικά ως οι Τρείς Χάριτες (Three Graces), από τις τρείς Χάριτες της ελληνικής μυθολογίας (Αγλαΐα, Ευφροσύνη και Θάλεια).

Τριαντάφυλλο από τον κήπο της Άρμιντα, Σπαρτάλη, 1894

Κατά τη διάρκεια δεξίωσης στο σπίτι του θείου της, Αλεξάνδρου Κωνσταντίνου Ιωνίδη, η Μαρία γνωρίστηκε με τους διάσημους καλλιτέχνες της εποχής, τον Αμερικανό ζωγράφο Τζέιμς Άμποτ Μακνήλ Ουίστλερ (James Abbott McNeill Whistler) και τον Άγγλο ποιητή Άλτζερνον Τσαρλς Σουίνμπερν. Ιδιαίτερα ο Σουίνμπερν, αναφέρεται πως έμεινε έκθαμπος από την ομορφιά και χάρη της Μαρίας Σπαρτάλη, η οποία είχε ύψος 1.90 μέτρα, και φρόντιζε πάντα ιδιαίτερα την εμφάνιση της.

Προσωπογραφία της Σπαρτάλη από τον Ντάντε Γκάμπριελ Ροσέτι, 1869

Η Σπαρτάλη σπούδασε υπό τον ζωγράφο Φορντ Μάντοξ Μπράουν για αρκετά χρόνια ξεκινώντας από το 1864, μαζί με τα παιδιά του, την Λούσι, την Κάθριν, και τον Όλιβερ. Ο Ντάντε Γκάμπριελ Ροσέτι, ζωγράφος της εποχής και γνώριμος του Μπράουν, μαθαίνοντας πως η Σπαρτάλη θα σπούδαζε υπό τον Μάντοξ Μπράουν, επικοινώνησε μέσω αλληλογραφίας με τον Μπράουν και του ζήτησε να μην αφήσει άλλους καλλιτέχνες τη δουν προτού τη δει αυτός πρώτος, θέλοντας να ζωγραφίσει το πορτραίτο της. Ο Ροσέτι δημιούργησε το πρώτο πορτραίτο της Σπαρτάλη το 1867, και αργότερα ανέφερε πως συνάντησε ιδιαίτερες δυσκολίες κατά την προσπάθεια απόδοσης του κεφαλιού της, καθώς δεν ήταν τόσο η απόδοση ρεαλισμού που τον δυσκόλευε όσο η λεπτή και ανεπαίσθητη γοητεία που διέθετε η Σπαρτάλη και ήταν πολύ δύσκολο να αποτυπωθεί στη ζωγραφική αναπαράσταση, αναφέροντας πως ήταν επίσης η πλέον καλλιεργημένη από τα μοντέλα του.

Άλλοι καλλιτέχνες που απεικόνισαν την Σπαρτάλη ήταν οι, Έντουαρντ Μπερν - Τζόουνς, Τζούλια Μάργκαρετ Κάμερον, και ο Τζον Ρόνταμ Σπένσερ Στάνχοπ.

Γάμος
Το 1871, και παρά τις επιθυμίες των γονέων της, παντρεύτηκε τον Αμερικανό δημοσιογράφο και ζωγράφο Ουίλιαμ Τζέιμς Στίλμαν (William James Stillman). Ο Στίλμαν ήταν χήρος, με την σύζυγο του να έχει αυτοκτονήσει 2 χρόνια πριν. Το ζευγάρι αναπαραστάθηκε από τον Ροζέτι στα έργα του σχετικά με τον Δάντη. Ο Στίλμαν εργάζονταν ως ξένος ανταποκριτής για την εφημερίδα Τάιμς του Λονδίνου, και έτσι περιστασιακά το ζευγάρι ζούσε μεταξύ του Λονδίνου και της Φλωρεντίας από το 1878 έως το 1883, και κατόπιν της Ρώμης από το 1889 έως το 1896. Η Σπαρτάλη ταξίδευε επίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, και είναι η μοναδική προραφαηλίτης ζωγράφος που εργάστηκε στις ΗΠΑ. Μαζί με τον Στίλμαν απέκτησαν 3 παιδιά.

Η Μαρία Σπαρτάλη πέθανε το 1927 στο νότιο Κένσινγκτον στο Λονδίνο, και αποτεφρώθηκε στο κοιμητήριο Μπρούκγουντ (Brookwood Cemetery) κοντά στο Γουόκινγκ (Woking) του Σάρεϊ, και η τέφρα της παραμένει εκεί μαζί με αυτή του συζύγου της.

Στη διαθήκη της ανέφερε πως το βρίσκει παράλογο να κάνει την διαθήκη της από την στιγμή που δεν διαθέτει ούτε ιδιοκτησία ούτε χρήματα για να αφήσει, και ως αντικείμενα άφησε διάφορα προσωπικά αντικείμενα και αναμνηστικά από την καλλιτεχνική ζωή της.

Τέχνη
Η θεματολογία των έργων της είναι χαρακτηριστική του καλλιτεχνικού κινήματος των Προραφαηλιτών, όπως γυναικείες μορφές, θέματα από τα έργα του Σαίξπηρ, Πετράρχη, Δάντη, και Βοκάκιου, καθώς και παραστάσεις της φύσης της Ιταλίας. Τα έργα της εκτέθηκαν σε πολλές γκαλερί του Λονδίνου, καθώς και σε διάφορες εκθέσεις στις ΗΠΑ. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, διοργανώθηκε έκθεση του συλλογικού της έργου στις ΗΠΑ το 1982, και το 2015 στο μουσείο τέχνης του Ντέλαγουερ, και η έκθεση του τελευταίου μεταφέρθηκε και στο Ηνωμένο Βασίλειο από τον Μάρτιου έως τον Ιούνιο του 2016 στην περιοχή Κόμπτον του Σάρρεϊ.

Έργα

Ο αγγελιοφόρος της αγάπης, Σπαρτάλη, 1885

Τα γνωστότερα έργα της Σπαρτάλη είναι:

The Lady Prays – Desire (η λαίδη προσεύχεται, 1867, συλλογή Άντριου Λόυντ Γουέμπερ)
Mariana (Μαριάνα, 1867–69, ιδιωτική συλλογή)
Portrait of a young woman (πορτραίτο νεαρής γυναίκας, 1868)
Forgetfulness (λησμοσύνη, 1869, ιδιωτική συλλογή)
La Pensierosa (η σκεπτική, 1870, Μουσείο Τέχνης Τσέιζεν, Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν-Μάντισον)

Madonna Pietra degli Scrovigni, Σπαρτάλη, 1884
Self-Portrait (αυτοπροσωπογραφία, 1871, Μουσείο Τέχνης Ντέλαγουερ)
Self-Portrait in Medieval Dress (αυτοπροσωπογραφία με μεσαιωνικό φόρεμα, 1874)
Gathering Orange Blossoms (μαζεύοντας ανθούς πορτοκαλέας, 1879, πανεπιστήμιο Σαιντ Λώρενς)
The Meeting of Dante and Beatrice on All Saints' Day (η συνάντηση του Δάντη και της Βεατρίκης στην ημέρα των Αγίων Πάντων, 1881)
Madonna Pietra degli Scrovigni (Μαντόνα Πιέτρα ντέλι Σκροβίνι, 1884, Πινακοθήκη Ουόλκερ στο Λίβερπουλ)
Love's Messenger (Ο αγγελιοφόρος της αγάπης, 1885, Μουσείο Τέχνης Ντέλαγουερ)
A Florentine Lily (κρίνο της Φλωρεντίας, 1885–90, ιδιωτική συλλογή)
The May Feast at the House of Folco Portinari, 1274 (η εορτή του Μαΐου στην οικία του Φόλκο Πορτινάρι 1274, 1887)
Dante at Verona (Ο Δάντης στη Βερόνα, 1888, ιδιωτική συλλογή)
Upon a Day Came Sorrow unto Me (μια μέρα ήρθε η θλίψη σε εμένα, 1888)
A Florentine Wedding Feast (Φλωρεντινό γαμήλιο συμπόσιο, 1890)
Messer Ansaldo showing Madonna Dionara his Enchanted Garden (Ο Μεσέρ Ανσάλντο δείχνοντας στην Μαντόνα Ντιονάρα τον μαγικό κήπο, 1889) περιέχει παραστάσεις εμπνευσμένες από το Δεκαήμερο του Βοκάκιου[7]
Convent Lily (Κρίνο της μονής, 1891)
Cloister Lilies (Κρίνα του μοναστηριού, 1891)
Dante and Beatrice, Scene from the Vita Nuova (Δάντης και Βεατρίκη, σκηνή από την Βίτα Νουόβα, 1891)
Saint George (Άγιος Γεώργιος, 1892, Μουσείο Τέχνης Ντέλαγουερ)
How the Virgin Mary came to Brother Conrad of Offida and laid her Son in his Arms (Πως η παρθένος Μαρία ήρθε στον αδερφό Κόνραντ της Όφιντα και εναπόθεσε τον Γιό της στα χέρια του, 1892, Κτήμα Ουίτικ/Wightwick Manor, συλλογή Μάντερ)
A Rose from Armida's Garden (Τριαντάφυλλο από τον κήπο της Αρμίντα, 1894)
Love Sonnets (Σονέτα της αγάπης, 1894, Μουσείο Τέχνης Ντέλαγουερ)
Beatrice (Βεατρίκη, 1895, Μουσείο Τέχνης Ντέλαγουερ)
Portrait of Mrs W. St Clair Baddeley (Πορτραίτο της κυρίας O. Σαιντ Κλαιρ Μπάντλεϊ,1896)
Beatrice (Βεατρίκη, 1898, ιδιωτική συλλογή)

The Pilgrim Folk (Ομάδα προσκυνητών, 1914, Μουσείο Τέχνης Ντέλαγουερ)