Χιουρέμ Σουλτάνα

Η Χουρέμ Σουλτάν (προφέρεται: [hyrˈrem suɫ'tan], (Οθ. Τούρκικα: خُرَّم سلطان), Τούρκικα: Hürrem Sultan, 1500-15 Απριλίου 1558) ήταν η αγαπημένη και η νόμιμη σύζυγος του σουλτάνου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Σουλεϊμάν Α΄ του Μεγαλοπρεπούς. Το πλήρες όνομά της ήταν Αλεξάνδρα Αναστασία Λισόφσκα. Ως Ροξελάνη είναι γνωστή στα ευρωπαϊκά κυρίως κείμενα, ενώ ως Χιουρέμ στα τουρκικά. Το όνομα Χιουρέμ της δόθηκε από τον ίδιο τον Σουλεϊμάν Α΄ και η σημασία του ονόματός είναι «η προσηνής, αυτή που σε κάνει χαρούμενο». Η Χιουρέμ Σουλτάν ήταν η γυναίκα που έθεσε τα θεμέλια του Σουλτανάτου των Γυναικών.

Ο πλήρης τίτλος της ήταν: Devletlû İsmetlû Hürrem Hâseki Sultân Ahiyât-üs Şân Hâzretleri.

Πρώιμα χρόνια

Σύμφωνα με πηγές του 16ου και του 17ου αιώνα, φαίνεται ότι ο πατέρας της Χιουρέμ ήταν Γάλλος Ορθόδοξος παπάς. Τη δεκαετία του 1520 την απήγαγαν Κριμαίοι Τάταροι κατά τη διάρκεια μίας από τις συχνές επιδρομές τους και οδηγήθηκε ως σκλάβα, πιθανώς πρώτα στην κριμαϊκή πόλη Καφφά και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη, από όπου και επιλέχθηκε για το χαρέμι του σουλτάνου Σουλεϊμάν.

Η ζωή ως σουλτάνα

Γρήγορα κέρδισε την προσοχή του Σουλεϊμάν και προσέλκυσε τη ζήλια των αντιπάλων της. Κάποια μέρα η πρώτη ανάμεσα στις γυναίκες του χαρεμιού του Σουλεϊμάν, η Μαχιντεβράν Σουλτάν (που επίσης ονομαζόταν Γκιουλμπαχάρ, ήρθε σε διαμάχη με τη Χιουρέμ και την τραυμάτισε βαριά. Εξοργισμένος από αυτό το γεγονός, ο Σουλεϊμάν εξόρισε την Μαχιντεβράν στην επαρχιακή πόλη Μανίσα, μαζί με το γιο της και διάδοχο του θρόνου Μουσταφά.

Μετά από αυτά, η Χουρέμ έλαβε τον τίτλο της Χασεκί Σουλτάν. Αρκετά χρόνια αργότερα, εξαιτίας του φόβου για επανάσταση (φόβος που ίσως προκλήθηκε από την Χιουρέμ), ο Σουλεϊμάν διέταξε να στραγγαλιστεί ο Μουσταφά.

Μετά το θάνατο του γιου της, η Μαχιντεβράν έχασε την ισχύ της στο παλάτι ως μητέρα του διαδόχου και αποσύρθηκε στην Προύσα. Η επιρροή που ασκούσε η Χουρέμ στον σουλτάνο σύντομα έγινε καταλυτική.

Η ίδια επρόκειτο να χαρίσει στον Σουλεϊμάν έξι παιδιά: τον Ηγεμόνα Μεχμέτ (Şehzade Mehmed), την Μιχριμάχ Σουλτάν (Mihrimah Sultan), τον Ηγεμόνα Αμπντουλάχ (Şehzade Abdullah), τον Σελίμ Β΄ (Selim II), τον Ηγεμόνα Μπεγιαζίτ (Bayezid) και τον Ηγεμόνα Τζιχανγκίρ (Cihangir) σε μια εκπληκτική ρήξη με την παράδοση, καθώς η ίδια ήταν πρώην χριστιανή.

Τελικά έγινε νόμιμη σύζυγος του σουλτάνου. Αυτό της έδωσε μεγαλύτερη ισχύ στο παλάτι και στο τέλος κατόρθωσε να κάνει έναν από τους γιους της, τον Σελίμ, κληρονόμο της Αυτοκρατορίας.

Επίσης η Χιουρέμ ίσως να έδρασε και ως σύμβουλος του σουλτάνου σε θέματα του κράτους, και φαίνεται να είχε μεγάλη επιρροή σε ζητήματα εξωτερικής και διεθνούς πολιτικής. Δύο από τα γράμματά της στον βασιλιά Σιγισμούνδο Β΄ της Πολωνίας αποδεικνύουν ότι κατά τη διάρκεια της ζωής της η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε σε γενικές γραμμές ειρηνικές σχέσεις με το Πολωνικό κράτος στα πλαίσια μιας Οθωμανο-Πολωνικής συμμαχίας.

Επιπλέον, μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι πιθανώς εκείνη επενέβη στον σύζυγό της για να περιοριστούν οι αρπαγές σκλάβων από τους Τατάρους της Κριμαίας στην περιοχή απ' όπου καταγόταν.

Φιλανθρωπίες

Πέρα από την ενασχόλησή της με την πολιτική, η Χιουρέμ ασχολήθηκε επίσης με διάφορα σημαντικά έργα σε δημόσια κτίρια, από την Μέκκα έως την Ιερουσαλήμ. Ανάμεσα στα πρώτα ιδρύματα που κατασκεύασε ήταν ένα τζαμί, δύο μεντρεσέδες (σχολεία για τη διδαχή του Κορανίου), ένα συντριβάνι και ένα γυναικείο νοσοκομείο που βρισκόταν κοντά στο σκλαβοπάζαρο γυναικών (Avrat Pazarı) στην Κωνσταντινούπολη.

Επιπλέον καθιέρωσε ένα λουτρό, το Χασεκί Χουρέμ Σουλτάν Χαμάμ, για να εξυπηρετείται η κοινότητα των προσκυνητών του τεμένους της Αγίας Σοφίας. Η ίδια ίδρυσε επίσης το 1552 στην Ιερουσαλήμ το Χασεκί Σουλτάν Ιμαρέτ, ένα δημόσιο συσσίτιο απόρων όπου παρεχόταν φαγητό στους φτωχούς και σ' αυτούς που το είχαν ανάγκη.

Θάνατος

Η Χουρέμ Σουλτάν πέθανε από καρδιά το 1558 στις 15 Απριλίου και θάφτηκε σ' ένα θολωτό μαυσωλείο (τουρμπέ), διακοσμημένο με εξαίσια πλακίδια Νικαίας (τουρκ. İznik, η Νίκαια της Βιθυνίας) που απεικονίζουν τον κήπο του παραδείσου, πιθανώς προς τιμήν του γελαστού και χαρούμενου χαρακτήρα της. Το μαυσωλείο της βρίσκεται δίπλα σε αυτό του Σουλεϊμάν, ένα ξεχωριστό μαυσωλείο με πιο λιτή δομή του θολωτού, στον κήπο του Τζαμιού του Σουλεϊμάν.

Απεικονίσεις στη λογοτεχνία και το λαϊκό πολιτισμό

Στην τηλεοπτική σειρά Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής η Χουρέμ Σουλτάν παίζεται από την Τουρκογερμανίδα ηθοποιό Μεριέμ Ουζερλί. Η Ουζερλί αντικαταστάθηκε από την Τουρκάλα ηθοποιό Βαχιντέ Γκιορντούμ.