Ίσις,5 Ιουνίου 2017

Η Ίσις, (ή Ίσιδα) (κυρ. η βασίλισσα του θρόνου) της οποίας το όνομα είναι ελληνική μεταγραφή της αιγυπτιακής λέξης Εσέτ ή Έσε, είναι θεά της αιγυπτιακής μυθολογίας. Οι Έλληνες την εξομοίωσαν άλλοτε με τη Δήμητρα, άλλοτε με την Ήρα ή τη Σελήνη, ακόμα και με την Αφροδίτη, συγχέοντας την Ίσιδα με την Άθωρ. Αρχικά ήταν πολύ μικρή θεότητα του Δέλτα του Νείλου, κυρία του Περ Χεμπέτ, βόρεια της Βουσίριδος, όπου και βρισκόταν το ιερό της. Από τα αρχαία ακόμη χρόνια, η πολιτική του ιερατείου την έδωσε σύζυγο στον θεό της γειτονικής πόλης Όσιρι, μαζί με τον οποίο και τον γιο της Ώρο σχημάτισε την Οσιρική τριάδα. Το ιερόγλυφο του ονόματός της σήμαινε αρχικά «(θηλυκό) της σάρκας», δηλαδή θνητή φύση, και είναι πιθανόν πως η θεότητα προήλθε από τη συγχώνευση θεοποιημένων βασιλισσών. Η λατρεία της ήταν δημοφιλής ακόμη και στη Ρωμαϊκή εποχή. Στην ακμή της η θεά είχε τους δικούς της ιερείς και πολλούς ναούς. Στην νήσο Φίλαι του Δέλτα του Νείλου υπήρχε ο μεγαλύτερος ναός της, ο οποίος μεταφέρθηκε στη νήσο Αγκιλκία στην περίοδο 1975-1980. Ο Πλούταρχος ερμήνευε το όνομά της ως γνώσις.

Η Ίσιδα απεικονίζονταν συνήθως ως γυναίκα που έφερε στην κεφαλή της ένα Θρόνο, ιδεόγραμμα του ονόματός της. Σε μεταγενέστερες περιόδους απεικονίζονταν με κέρατα ανάμεσα στα οποία υπήρχε δίσκος. Σε άλλες ζωομορφικές παραστάσεις έχει σώμα ανθρώπινο με κεφαλή αγελάδας. Αυτά τα κέρατα υποδηλώνουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις είτε γινόταν σύγχυση ανάμεσα σε εκείνη και την Άθωρ^[1] ή ότι υπήρχε και διαφορετική εκδοχή του μύθου. Από την άλλη η αγελάδα ήταν ιερό ζώο της θεάς, η οποία είχε ακόμη ως φετίχ τον μαγικό κόμβο «Τατ», τον λεγόμενο «κόμβο της Ίσιδος», και το Σείστρο, έμβλημα της Άθωρ. Στις γλυπτικές και ζωγραφικές παραστάσεις η Ίσιδα απεικονίζεται συνήθως κοντά στον Όσιρι, να τον βοηθά ή να τον προστατεύει με τα φτερωτά χέρια της ή να θρηνεί δίπλα στις σαρκοφάγους. Απεικονιζόταν επίσης ως μητέρα να θηλάζει τον μικρό Ώρο ή ως συνοδός στον αγώνα του εναντίον του Σετ.

Ο μύθος

Σύμφωνα με τον μύθο, όπως παραδίδεται από τον Πλούταρχο, η Ίσιδα ήταν κόρη του Γκεμπ και της Νουτ και γεννήθηκε την τετάρτη από τις πέντε εμβόλιμες ημέρες που επετράπη στη μητέρα της να γεννήσει, στην περιοχή των ελών του Δέλτα. Επιλέχθηκε από τον αδελφό της Όσιρι ως σύζυγός του και ανήλθε μαζί του στο θρόνο των θνητών. Τον βοήθησε στο εκπολιτιστικό του έργο, διδάσκοντας στις γυναίκες την άλεση του σιταριού, το γνέσιμο του λιναριού και την υφαντική. Δίδαξε επίσης στους ανθρώπους τον τρόπο θεραπείας των ασθενειών και τους δίδαξε τους οικογενειακούς θεσμούς, με πρώτο τον θεσμό του γάμου.

Αντιβασίλισσα της Αιγύπτου, κατά την απουσία του συζύγου της, όταν εκείνος είχε φύγει από τη χώρα του για την ειρηνική κατάκτηση του κόσμου, κυβέρνησε συνετά περιμένοντας την επιστροφή του. Όταν πληροφορήθηκε τη δολοφονία του συζύγου της από τον αδελφό τους Σετ, την κατέλαβε οδύνη. Έκοψε τα μαλλιά της, έσχισε τα ενδύματά της και αναχώρησε αναζητώντας το κιβώτιο, μέσα στο οποίο ευρίσκονταν τα μέλη του Όσιρι.

Το κιβώτιο έσπρωξαν τα νερά του Δέλτα στη θάλασσα και το ξέβρασαν τα κύματα στις ακτές της Φοινίκης, όπου και χώθηκε στη ρίζα ενός δένδρου. Το δένδρο αναπτύχθηκε ταχύτατα και έκρυψε το κιβώτιο στον κορμό του. Όταν όμως το έκοψαν για την υποστήλωση της στέγης του βασιλικού ανακτόρου, το δένδρο άρχισε να διαχέει εξαιρετική ευωδία. Ακούγοντας η Ίσιδα με τρόπο θαυμαστό το γεγονός ταξίδεψε στη Βύβλο. Εκεί η βασίλισσα Αστάρτη της εμπιστεύθηκε την ανατροφή του νεογέννητου γιου της. Η Ίσιδα δέχτηκε και θα έκανε το παιδί αθάνατο, αν η μητέρα του δεν ταραζόταν, όταν είδε τη θεά να λούζει το παιδί στις καθαρτήριες φλόγες. Για να την καθησυχάσει, η Ίσιδα της αποκάλυψε ποια ήταν και τον λόγο που την έφερε στη Φοινίκη. Ο βασιλέας της παρέδωσε τον πολύτιμο στύλο και η θεά απέσπασε το φέρετρο του συζύγου της, το κατάβρεξε με τα δάκρυά της και το μετέφερε στην Αίγυπτο. Εκεί το έκρυψε στα έλη της Βουτούς, μακριά από το μίσος του Σετ.

Ο Σετ ωστόσο, ανακάλυψε τυχαία το σώμα αδελφού του. Το τεμάχισε σε δέκα τέσσερα κομμάτια και τα διασκόρπισε στα σημεία του ορίζοντα. Η Ίσιδα αναζήτησε τα λείψανα και τα βρήκε όλα, εκτός από τον φαλλό, που τον καταβρόχθισε ένα ψάρι του Νείλου, ο οξύρρυγχος. Βάζοντας τα μέλη στη θέση του η Ίσιδα ανασχημάτισε το σώμα του Όσιρι, το οποίο τύλιξε με λωρίδες ο Άνουβις^[. Με τη βοήθεια της αδελφής της Νέφθυος, του ανηψιού της Άνουβι, του Θωθ και Ώρου το αναζωογόνησε με τη μαγεία της. Τέλεσε για πρώτη φορά το τυπικό της ταρρίχευσης, δίνοντας ζωή αιώνια στον δολοφονημένο θεό. Κατόπιν η θεά αποσύρθηκε και πάλι στα έλη της Βουτούς με τη συνοδεία επτά ερπετών-φυλάκων, για να αποφύγει την οργή του Σεθ και να αναθρέψει με ασφάλεια τον γιο της Ώρο.

Το κρυφό όνομα

Η Ίσις ήθελε ο Όσιρις να γίνει βασιλιάς στην Αίγυπτο. Έτσι έστειλε ένα φίδι (μια κόμπρα) να δαγκώσει το Ρα, το βασιλιά όλων των θεών. Η Ίσις του είπε πως θα τον γιατρέψει, αν εκείνος της αποκάλυπτε το μυστικό του όνομα, που ήταν ουσιαστικά το κλειδί της δύναμής του. Ο Ρα συμφώνησε και παρέδωσε τη δύναμή του στον Όσιρι.

Μαγεία

Σε όλο το αιγυπτιακό μυθολογικό σώμα το σχετικό με την Ίσιδα αναφέρεται η δύναμη της μαγείας της θεάς, καθώς μπορούσε να επηρεάζει ακόμη και τους ίδιους τους θεούς. Ως απλή θεραπαινίς του Ρα φέρεται ότι εξανάγκασε τον μεγάλο ηλιακό θεό να της αποκαλύψει το μυστικό του όνομα. Επωφελούμενη από το γεγονός ότι ο θεός-Ήλιος είχε γεράσει πολύ -τόσο που το σάλιο του έτρεχε συνεχώς από τα τρεμάμενα χείλη του- κατασκεύασε, με το χώμα που είχε διαποτιστεί από τον θεϊκό σίελο ένα δηλητηριώδες φίδι και το τοποθέτησε στο δρόμο, από όπου περνούσε ο Ρα.

Ανίκανος να γιατρευτεί από το δηλητηριώδες και οδυνηρό δάγκωμα ενός άγνωστου φιδιού, ο Ρα κατέφυγε στα γιατροσόφια της Ίσιδας. Εκείνη δέχθηκε να εξουδετερώσει το δηλητήριο, με την προϋπόθεση ότι ο Ρα θα της αποκάλυπτε το πραγματικό του όνομα, διαβιβάζοντάς το εν αγνοία των άλλων θεών, από το σώμα του στο σώμα της θεάς. Η γνώση του πραγματικού ονόματος του Ρα εξασφάλιζε τη μαγική επιρροή της Ίσιδας πάνω στον θεό.

Συμβολισμοί και λατρεία 

Στον οσιρικό μύθο, η Ίσιδα συμβολίζει την εύφορη γη της Αιγύπτου, την οποία γονιμοποιεί ενιαύσια ο πλημμυρισμένος Νείλος. Ο Όσιρις συμβολίζει τον ποταμό και ο Σετ, η καταστροφική δύναμη, την έρημο που σαφώς απειλούσε να καταπιεί τις καλλιεργημένες εκτάσεις. Ως γονιμοποιημένη Ίσιδα είναι προστάτιδα των παιδιών, με τη μορφή της Ίσιδας τροφού.

Επεκτεινόμενη, η λατρεία της Ίσιδας σταδιακά υποκατέστησε σχεδόν ολοκληρωτικά τις λατρείες των άλλων θεαινών, υπερβαίνοντας τα σύνορα της Αιγύπτου. Σε αυτό βοήθησαν οι ναυτικοί και οι έμποροι της ελληνορωμαϊκής περιόδου, που εξάπλωσαν έως τις όχθες του Ρήνου την ευλάβεια προς την Ίσιδα, προστάτιδα των ναυτιλομένων.

Στην κοιλάδα του Νείλου, η λατρεία της θεάς διατηρήθηκε περίπου έως τον 6ο αιώνα, όταν επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού, ο ναός των Φιλών, στο νοτιότερο άκρο της χώρας, μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό. Κατά την άνοιξη και το φθινόπωρο, τελούνταν προς τιμήν της θεάς μεγάλες εορτές και λαμπρές λιτανείες, γνωστές από τις περιγραφές του Απουληίου, όπως άλλωστε και οι τελετές μύησης της λατρείας της.