Η Μαρτίν Μπερτρό (Martine Bertereau, ~1600 - ~1642), γνωστή και ως Βαρόνη ντε Μποσολέ (Baroness de Beausoleil) ή Μαρτίν ντε Σατλέ (Martin de Chatelet) ήταν Γαλλίδα αστρονόμος και αλχημίστρια και η πρώτη γνωστή γυναίκα γεωλόγος και ορυκτολόγος. Χρησιμοποιούσε στις έρευνές της την μέθοδο της ραβδομαντείας και συνέγραψε δύο έργα στα οποία περιέγραψε την μέθοδο καθώς και διάφορες άλλες γεωλογικές και ορυκτολογικές μεθόδους που ήταν οι πιο εξελιγμένες της εποχής της. Ήταν επίσης ο πρώτος άνθρωπος που υπέδειξε τον γεωλογικό πλούτο της Γαλλίας και τα κέρδη που θα μπορούσε να αποκομίσει η χώρα από την εκμετάλλευσή του και ο πρώτος άνθρωπος που επιχείρησε να εξασκήσει “μοντέρνα” επιστήμη στην Γαλλία, γεγονός που οδήγησε στο να κατηγορηθεί για μαγεία, να φυλακισθεί και να πεθάνει στην φυλακή.
Η ζωή της
Τα πρώτα χρόνια
Η Μαρτίν Μπερτρό γεννήθηκε στην Τουρέν στη Γαλλία σε ευγενικής καταγωγής οικογένεια που ασχολούνταν με τις γεωλογικές έρευνες και τα ορυχεία. Από μικρή έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την γεωλογία και την ορυκτολογία.
Ο γάμος της και η γεωλογία
Το 1610 παντρεύτηκε τον Βαρόνο του Μποσολέ, τον Ζαν ντε Σατλέ, που ήταν κι αυτός γεωλόγος και ήταν Γενικός Γραμματέας των Ουγγρικών Ορυχείων, αξίωμα που τον ανάγκαζε να ταξιδεύει σε όλη τη χώρα και να επισκέπτεται τα ορυχεία. Στα ταξίδια του αυτά τον συνόδευε και η Μπερτρό αποκτώντας γεωλογικές και ορυκτολογικές γνώσεις, σε τέτοιον βαθμό μάλιστα που από ένα σημείο και μετά ξεπέρασε ακόμα κι εκείνον. Η Μπερτρό μάλιστα ταξίδεψε και σε ένα σωρό άλλες ευρωπαϊκές χώρες για να μελετήσει τα μεταλλεύματά τους όπως και στην Αμερική. Στη συνέχεια μελέτησε χημεία, γεωμετρία, υδροστατική και μηχανική και έμαθε να μιλάει άπταιστα Ιταλικά, Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Λατινικά και Εβραϊκά.
Οι έρευνες στη Γαλλία και οι κατηγορίες για μαγεία
Το 1626 ο σύζυγός της έλαβε εντολή από τον Γάλλο βασιλιά Ερρίκο Δ΄ να ταξιδέψει στη Γαλλία για να μελετήσει που θα μπορούσαν να ανοιχτούν ορυχεία και αυτό έδωσε στο ζευγάρι την ευκαιρία να συνεχίσει τις μελέτες του περισσότερο και να ιδρύσει μια εταιρεία ορυχείων με έδρα το Μορλέ της Βρετάνης. Εκεί κατά τους επόμενους μήνες άρχισαν να ανακαλύπτουν κοιτάσματα με διάφορες μεθόδους, ανάμεσα στις οποίες ήταν και η ραβδομαντεία, μία τεχνική που ήταν πολύ δημοφιλής στη Γερμανία εκείνη την εποχή, αλλά ήταν εντελώς άγνωστη στη Γαλλία. Οι νέες τεχνικές που χρησιμοποιούσε το ζευγάρι, τα περίεργα εργαλεία που απλός κόσμος δεν είχε ξαναδεί, η ραβδομαντεία, αλλά και η δυναμική και γεμάτη αυτοπεποίθηση συμπεριφορά της Μπερτρό άρχισαν να ξενίζουν τους κατοίκους της περιοχής και πολύ σύντομα άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες ότι τα εκπληκτικά αποτελέσματα της δουλειάς τους ήταν αποτέλεσμα μαγείας και παρέμβασης δαιμονικών δυνάμεων. Η Μπερτρό, που ήταν ιδεολογικά αντίθετη με την θεώρηση των επιστημών μέσω δεισιδαιμονιών και προκαταλήψεων, δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα με αυτές τις φήμες καθώς τις θεώρησε ανόητες. Ο Μποζόν έγραψε χαρακτηριστικά για εκείνη:
Ένα χρόνο αργότερα όμως η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο. Ο τοπικός ιερέας βρήκε την ευκαιρία ενώ απουσίαζαν να μπει κρυφά στο σπίτι τους και να το ψάξει με σκοπό να βρει στοιχεία αποκρυφιστικής ή μαγικής δραστηριότητας. Με την δικαιολογία αυτή λεηλάτησε και βανδάλισε το σπίτι και στην συνέχεια κατηγόρησε τους Μποσολέ για μαγεία. Η Μπερτρό και ο σύζυγός της κατάφεραν να αποκρούσουν τις κατηγορίες αλλά δεν κατάφεραν ποτέ να ανακτήσουν τα κλεμμένα περιουσιακά τους στοιχεία παρά το γεγονός ότι χρησιμοποίησαν διάφορα ένδικα μέσα επί δώδεκα χρόνια. Τελικά απογοητευμένοι αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Γερμανία όπου ο αυτοκράτορας Φερδινάρδος Β΄ όρισε αμέσως τον ντε Σατλέ επικεφαλή των Ουγγρικών Ορυχείων.
Η δεύτερη αποστολή στη Γαλλία και η καταδίκη
Όμως, παρά τα δεινά που αντιμετώπισαν στη Γαλλία οι Μποσολέ, δεν εγκατέλειψαν το σχέδιό τους να “χαρτογραφήσουν” τον ορυκτό πλούτο της Γαλλίας και επέστρεψαν στην χώρα το 1632 με 50 Γερμανούς και 10 Ούγγρους εργάτες ορυχείου και μεγάλο υπηρετικό προσωπικό με σκοπό να συνεχίσουν το έργο τους υπό την έγκριση του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου ΙΓ΄ αλλά και υπό την δυσφορία των διάφορων τοπικών αξιωματούχων και χωρίς καμία οικονομική βοήθεια.
Μετά από μερικούς μήνες, παρά τα πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα των ερευνών τους, οι Μποσολέ, που χρηματοδοτούσαν μόνοι τους την έρευνα χωρίς να έχουν κερδίσει καμία οικονομική υποστήριξη, άρχισαν να αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Τότε η Μαρτίν Μπερτρό έστειλε μία αναφορά στον βασιλιά της Γαλλίας με τίτλο “Αληθινοί Ισχυρισμοί Προς τον Βασιλιά και το Συμβούλιό του Για τους Πλούσιους και Αμέτρητους Θησαυρούς Που Ανακαλύφθηκαν Πρόσφατα στο Βασίλειό του” στην οποία περιέγραφε πως εκείνη και ο σύζυγός της είχαν ανακαλύψει 150 ορυχεία στη Γαλλία και στην οποία ζητούσε χρηματοδότηση για να συνεχίσει την έρευνα. Όμως η αναφορά αυτή αγνοήθηκε.
Η Μπερτρό υπέβαλε ξανά την αναφορά, αυτή τη φορά με έναν τίτλο πιο κραυγαλέο: “Αληθινοί Ισχυρισμοί Για Την Ανακάλυψη Ορυχείων και Ορυκτών στη Γαλλία Μέσω Των Οποίων η Αυτού Εξοχότητά του και οι Υπήκοοί του Θα Μπορούσαν να Αποφύγουν Το Εξωτερικό Εμπόριο”. Μετά από αυτό ο Βασιλιάς αναγνώρισε τις υπηρεσίες τους διστακτικά και όρισε τον Μποσολέ Γενικό Επιθεωρητή των Γαλλικών Ορυχείων αλλά απέφυγε να προσφέρει οποιαδήποτε χρηματική αμοιβή.
Το 1640, απηυδησμένη από την οικονομική πίεση,την άρνηση της Γαλλικής κυβέρνησης να προσφέρει αμοιβή και τις διάφορες φήμες περί αποκρυφιστικών πρακτικών που κυκλοφορούσαν για να τους συκοφαντήσουν, η Μαρτίν Μπερτρό απευθύνθηκε στον καρδινάλιο Ρισελιέ με ένα βιβλίο με τίτλο “Η Αποκατάσταση του Πλούτωνα” στο οποίο ξεκαθάριζε ότι γράφτηκε “με την άρνηση όλων εκείνων που θεωρούν ότι τα ορυχεία και οτιδήποτε γεωλογικό ανακαλύπτονται μόνο μέσω μαγείας και με την βοήθεια του διαβόλου”. Στην εισαγωγή, αισθανόμενη την ανάγκη να εξηγήσει και να υπερασπιστεί την ενασχόλησή της με την γεωλογία έγραψε:
“Η Αποκατάσταση του Πλούτωνα”, όχι μόνο αποκάλυπτε μια βαθιά γνώση φυσικής φιλοσοφίας, γεωλογίας και ορυκτολογίας από την συγγραφέα του αλλά και μία έντονη και δυναμική προσωπικότητα που έγραφε με αυτοπεποίθηση και λογοτεχνική αρτιότητα. Όμως αποδείχθηκε ότι δεν ήταν αρκετό για να κερδίσει την εύνοια του καρδινάλιου. Η συνεχής και άοκνη προσπάθεια του ζεύγους Μποσολέ να διεκδικεί και να ζητά επίμονα την χρηματική αμοιβή που του άξιζε καθώς και την περιουσία που είχε απωλέσει άδικα, είχε δημιουργήσει πολλούς εχθρούς που δεν δίσταζαν να επικαλεστούν ή και να εφεύρουν ακόμα και τις χειρότερες φήμες. Η περασμένη ιστορία της κατηγορίας για μαγεία στο Μορλέ ξαναήρθε στην επιφάνεια και υποστηρίχθηκε τόσο από τους εχθρούς της Μπερτρό και του Σατλέ όσο και από τους απανταχού αδαείς που θεωρούσαν τα επιστημονικά τους εργαλεία, σύνεργα μαγείας και αποκρυφισμού. Το γεγονός ότι οι Μποσολέ χρησιμοποιούσαν μεταξύ άλλων και την μέθοδο της ραβδομαντείας και ότι η Μπερτρό ασχολούνταν εκτεταμένα με την αλχημεία, δεν διευκόλυνε την κατάσταση.
Έτσι το 1642, μετά από εντολή του καρδινάλιου Ρισελιέ, που προφανώς είχε επηρεαστεί από αυτές τις φήμες, το ζεύγος Μποσολέ συνελήφθη με την κατηγορία της μαγείας και φυλακίστηκε χωρίς δίκη ή δυνατότητα απολογίας. Ο Ζαν ντε Σατλέ πήγε στην φυλακή της Βαστίλης και η Μαρτίν Μπερτρό στην φυλακή του Βινσέν.Ο ντε Σατλέ πέθανε μερικά χρόνια αργότερα στην φυλακή. Η Μπερτρό δεν είναι σαφές αν πέθανε κι εκείνη κάποια στιγμή στην φυλακή ή αν μεταφέρθηκε αλλού και εκτελέστηκε.
Έτσι, κατά ειρωνικό τρόπο, πέθανε η πρώτη σύγχρονη επιστημόνισσα της Γαλλίας του 17ου αιώνα, και μία πολυμαθής και εξαιρετικά ικανή γυναίκα, φυλακισμένη με την κατηγορία της μαγείας, παρά το γεγονός ότι σε όλη της τη ζωή αντιμαχόταν τις δεισιδαιμονίες και προωθούσε την επιστημονική σκέψη.
Η Μαρτίν Μπερτρό στην τέχνη
Το όνομα της Mαρτίν Μπερτρό αναγράφεται στο Δάπεδο της Κληρονομιάς στο έργο τέχνης της Τζούντι Σικάγο, Το Δείπνο, μπροστά από το σερβίτσιο της Καρολάιν Χέρσελ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου