Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα

 Η Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα (Αρκαλοχώρι, 1939 - Αθήνα, 13 Ιουνίου 2022) ήταν ιστορικός τέχνης, αρχαιολόγος και Ομότιμη Καθηγήτρια της Ιστορίας της Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών που από το 1992 έως το 2022 υπηρέτησε ως Διευθύντια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου. Διετέλεσε αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού-Παιδείας και Θρησκευμάτων της Υπηρεσιακής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τη Βασιλική Θάνου την περίοδο 28 Αυγούστου με 23 Σεπτεμβρίου 2015. Κατά τη διάρκεια της θητείας της στην προεδρία της Εθνικής πινακοθήκης, την 9η Ιανουαρίου 2012, εκλάπη το έργο «Γυναικείο Κεφάλι» του Πάμπλο Πικάσο, το οποίο είχε δωρήσει ο ίδιος ο καλλιτέχνης στον ελληνικό λαό προς τιμήν της γενναίας του αντίστασης στους Γερμανούς κατακτητές. Αφαιρέθηκε μαζί με δύο ακόμα σπάνια έργα τα οποία βρέθηκαν το καλοκαίρι του 2021 σε ένα ρέμα από την Ελληνική Αστυνομία. 

Γεννήθηκε στο Αρκαλοχώρι Ηρακλείου Κρήτης. Παντρεύτηκε σε ηλικία 17 χρονών τον φιλόλογο Δημήτρη Πλάκα (1928-1992).

Σπουδές

Ιστορία και αρχαιολογία

Την περίοδο 1959-1964 φοίτησε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κλασική Αρχαιολογία έχοντας πάρει υποτροφία από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) με θέμα την «Προσωκρατική Φιλοσοφία και Τέχνη».

Την χρονική περίοδο 1965-1968 παρακολούθησε μαθήματα στην Ιστορία της Τέχνης του Καθηγητή Παντελή Πρεβελάκη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Συνέχισε τα έτη 1968-1971 κάνοντας τις μεταπτυχιακές της σπουδές με υποτροφία του Ι.Κ.Υ στην Ιστορία και Κοινωνιολογία της Τέχνης στο Παρίσι, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris I).

Το 1973 έλαβε «Κρατικό Διδακτορικό Δίπλωμα» “Doctorat d’ État ès Lettres” με άριστα (Paris I, Σορβόννη), με τίτλο: «Ο Μπουρντέλ και η Ελλάδα».

Σταδιοδρομία

Ακαδημαϊκή καριέρα

Το 1975 εκλέχθηκε παμψηφεί Τακτική Καθηγήτρια στην έδρα της Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας αντικαθιστώντας τον αποχωρήσαντα λόγω ορίου ηλικίας Παντελή Πρεβελάκη και έγινε η πρώτη γυναίκα Καθηγήτρια στην ιστορία της Σχολής. Ως επισκέπτρια Καθηγήτρια δίδαξε σε ξένα Πανεπιστήμια της Γαλλίας, των ΗΠΑ, αλλά και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο.

Το έργο της στην ΕΠΜΑΣ

Από το 1992 μέχρι το 2022 διετέλεσε Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτζου. Στα χρόνια της θητείας της η Εθνική Πινακοθήκη εκσυγχρονίστηκε και επεκτάθηκε χάρις στα νέα παραρτήματα που απέκτησε στην Κέρκυρα, στο Ναύπλιο, στην Γλυπτοθήκη στο Γουδή και στο Μουσείο Καπράλου στην Αίγινα. Επίσης η συλλογή της εμπλουτήστηκε με 3.000 νέα έργα, ανάμεσα στα οποία και δυο πίνακες του Θεοτοκόπουλου (El Greco). Κατά τη διάρκεια της θητείας της έχουν διοργανωθεί στην Εθνική πινακοθήκη σημαντικές εκθέσεις τόσο ξένων όσο και Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως αυτήν τον χειμώνα του 1992-93 με θέμα «Από τον Θεοτοκόπουλο στον Σεζάν» με πάνω από 600.000 επισκέπτες. Τα εκθέματα αυτής της έκθεσης είχαν έρθει με πρόγραμμα ανταλλαγής από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης και από την Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσινγκτον. Οι δράσεις αυτές έχουν πραγματοποιηθεί από χορηγίες που κάλυψαν ποσοστό 60-100%. Μετά από προσπάθειες χρόνων, εκπονήθηκε μελέτη επέκτασης του κτιριακού συγκροτήματος της ΕΠΜΑΣ, προσθέτοντας 11.040 m² στους χώρους της και εκσυγχρονίζοντάς την μουσειολογικά, αισθητικά και λειτουργικά Το. έργο χρηματοδοτείθηκε από το ΕΣΠΑ, από το ΥΠ.ΠΟ.Τ και από δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Ύστερα από την αναγκαστική μετακόμιση της Εθνικής Πινακοθήκης λόγω των απαραίτητων εργασιών για την επέκτασής της, εκατόν είκοσι έργα από τις μόνιμες συλλογές της εκτίθενται στο χώρο της Γλυπτοθήκης στο Άλσος Στρατού έως το 2021, μέχρι δηλαδή τα εγκαίνια του νέου κτηρίου. Εκεί εγκαινιάστηκε και το «ψηφιακό μουσείο» με την έκθεση για τον Ελ Γκρέκο της οποίας η ιδέα, ο συντονισμός, η επιμέλεια, τα κείμενα και η αφήγηση είναι της διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα.

Απεβίωσε σε ηλικία 83 ετών στις 13 Ιουνίου 2022.

Βραβεύσεις

Έχει βραβευτεί με:

• το Βραβείο Καζαντζάκη του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης (1985),
• το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μελέτης-Δοκιμίου για το βιβλίο Περί Ζωγραφικής-Αλμπέρτι και Λεονάρντο (1988),

πολλά παράσημα και διακρίσεις:

• το παράσημο του Ιππότη και Ταξιάρχη Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1997 και 2005),
• το παράσημο του Αλφόνσου του Σοφού του Υπουργείου Πολιτισμού της Ισπανίας (2000),
• τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας (2004),
• το Βραβείο ΤΕΙ Κρήτης (2005),
• το Βραβείο International Lions (2006),
• το Βραβείο XENIA (2006),
• το παράσημο του Ιππότη και Ταξιάρχη Γραμμάτων και Τεχνών της Ιταλικής Δημοκρατίας (1994 και 2007),
• το Βραβείο «Αριάδνη» από την Παγκρητική Ένωση Αμερικής (2009),
• το παράσημο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλικής Δημοκρατίας (2011).

Συγγραφικό έργο

Έχει να επιδείξει σημαντικό συγγραφικό έργο, καθώς έχει δημοσιεύσει 19 βιβλία και περισσότερες από διακόσιες μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες και έχει συγγράψει περισσότερα από εκατό εισαγωγικά κείμενα σε καταλόγους εκθέσεω^Ν.

Βιβλία

Έτος αρχικής έκδοσης	Τίτλος έργου	Εκδοτικός οίκος	ISBN
2006	Σπύρος Παπαλουκάς	Ελληνικά Γράμματα	ISBN 978-960-442-717-8
2004	Ιταλική Αναγέννηση	Εκδόσεις Καστανιώτη	ISBN 978-960-03-3631-3
1999	El Greco, ο Έλληνας	Εκδόσεις Καστανιώτη	ISBN 978-960-03-2544-7
1991	Ο γελωτοποιός και η αλήθεια του	Εκδόσεις Καστανιώτη	ISBN 978-960-03-0609-5
1986	Μπάουχαους	Νεφέλη	ISBN 978-000-21-1119-5
1985	Ο Ροντέν και η αρχαία ελληνική τέχνη	Νεφέλη	ISBN 978-960-21-1723-1

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

Έτος αρχικής έκδοσης	Τίτλος έργου	Εκδοτικός οίκος	ISBN
2012	Νικόλαος Γύζης: 1842-1901: Ο μεγάλος ζωγράφος	Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη	ISBN 978-618-80324-0-8
2012	Πάρις Πρέκας, Ζωγραφική και γλυπτική	Μουσείο Μπενάκη	ISBN 978-960-476-107-4
2012	Παρμακέλης: Άλογα και αναβάτες 2000-2012	Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη	ISBN 978-960-99334-9-0
2011	Μιχάλης Μανουσάκης: Ο χώρος του χρόνου	Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων	ISBN 978-960-98489-9-2
2011	Ο κόσμος του Οδυσσέα Ελύτη	Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη	ISBN 978-960-99334-5-2
2011	Τιμή στον Γιάννη Μόραλη	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου	ISBN 978-960-7791-49-8
2010	Ερνέστος Ζίλλερ αρχιτέκτων (1837-1923)	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου	ISBN 978-960-7791-46-7
2009	Αχιλλέας Δρούγκας, Αναδρομική	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου	ISBN 978-960-7791-43-6
2009	Ο στρατηγός Μακρυγιάννης και η εικονογραφία του Αγώνα	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου
2009	Χρήστος Καπράλος: Ο ανυπότακτος γλύπτης	Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη	ISBN 960-469-347-4
2008	Theocharakis: Pittura 1952 -2008	Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη	ISBN 978-960-7597-31-1
2008	Αρχαιότητα και μοντερνισμός: Κλασικές μνήμες στη σύγχρονη ελληνική τέχνη	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου
2008	Θεοχαράκης: ζωγραφική 1952 - 2008	Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη	ISBN 978-960-7597-22-9
2008	Νίκος Λύτρας: Χτίζοντας με το χρώμα και το φως	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου	ISBN 978-960-201-191-1
2007	El Greco: Δομήνικος Θεοτοκόπουλος: Κρήτη - Βενετία - Ρώμη - Ισπανία	Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη	ISBN 978-960-6776-43-4
2007	Spyros Papaloukas	Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη	ISBN 978-960-98008-0-8
2007	Yannoulis Chalepas	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (επιμέλεια, κείμενα)	ISBN 978-960-7791-34-4
2007	Αντιστοιχίες: Λουλούδια από την ελληνική τέχνη	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου	ISBN 978-960-88823-9-3
2007	Βλέπω το σημερινό κόσμο: "Πολυθεματικό" βιβλίο δημοτικού σχολείου για την ευέλικτη ζώνη	Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (Ο.Ε.Δ.Β.)	ISBN 978-960-407-153-1
2007	Γιαννούλης Χαλεπάς	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (επιμέλεια, κείμενα)	ISBN 978-960-7791-33-7
2007	Ελληνική ζωγραφική: Μόνιμες συλλογές	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου	ISBN 978-960-7791-36-8
2007	Θεοχαράκης: Ζωγραφική 1952-2007	Μουσείο Μπενάκη	ISBN 978-960-7597-47-2
2007	Μαρτυρίες φοιτητικών χρόνων: Το Ελληνικό Ίδρυμα στη διεθνή πανεπιστημιούπολη στο Παρίσι. Τόπος ζωής, τόπος μνήμης	Futura	ISBN 978-960-6654-65-7
2007	Μετζικώφ: Costume Design	Φιλιππότη, Υπουργείο Πολιτισμού	ISBN 978-960-295-039-5
2007	Ν. Εγγονόπουλος 1907-1985. Εκατό χρόνια από τη γέννησή του: "Η αγάπη είναι ο μόνος τρόπος..."	Εθνικό Κέντρο Βιβλίου	ISBN 978-960-7894-36-6
2007	Παναγιώτης Τέτσης	Ελληνικά Γράμματα	ISBN 978-960-8380-93-6
2007	Σπύρος Παπαλουκάς	Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη	ISBN 978-960-7597-45-8
2007	Σωτήρης Σόρογκας	Ελληνικά Γράμματα	ISBN 978-960-9731-03-4
2007	Σωτήρης Σόρογκας: Προσεγγίσεις στη ζωγραφική του	Εκδόσεις Καστανιώτη	ISBN 978-960-03-4575-9
2006	Paris - Athènes 1863-1940	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (κείμενα, επιμέλεια)	ISBN 978-960-7791-32-0
2006	Αξιοποίηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς	Υπουργείο Πολιτισμού. Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (εισήγηση)	ISBN 978-960-214-514-2
2006	Παρίσι - Αθήνα 1863-1940	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (επιμέλεια, κείμενα)	ISBN 960-7791-31-2
1993	Φωκάς Νίκος, 1927 - Ελληνική πολιτισμική ταυτότητα και ευρωπαϊκή ενοποίηση	Βιβλιοπωλείον της Εστίας	ISBN 978-960-05-0511-5
1993	Το παιδί στη νεοελληνική τέχνη: 19ος-20ός αιώνας	Αδάμ - Πέργαμος	ISBN 960-7188-55-1

Μεταφράσεις

Έτος αρχικής έκδοσης	Τίτλος έργου	Εκδοτικός οίκος	ISBN
2008	Alberti, Leon Battista, Περί ζωγραφικής	Εκδόσεις Καστανιώτη	ISBN 978-960-03-4818-7
2006	Συλλογικό έργο, Πάμπλο Πικάσσο: Ο ζωγράφος του 20ού αιώνα	Εκδόσεις Καστανιώτη	ISBN 978-960-03-4347-2
1994	Alberti, Leon Battista, Περί ζωγραφικής	Εκδόσεις Καστανιώτη	ISBN 978-960-03-1158-7

Λοιποί τίτλοι

Έτος αρχικής έκδοσης	Τίτλος έργου	Εκδοτικός οίκος	ISBN
2011	Ημερολόγιο 2012, Από τους θησαυρούς της Εθνικής Πινακοθήκης	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (επιμέλεια)
2011	Συλλογικό έργο, Στα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (επιμέλεια)	ISBN 978-960-7791-50-4
2008	Άρωμα γυναίκας στην ελληνική ζωγραφική	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (επιμέλεια)	ISBN 978-960-7791-41-2
2007	Ταξιδεύοντας με το πλοίο της ελληνικής ζωγραφικής	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (επιμέλεια)	ISBN 978-960-7791-37-5
2006	Θησαυροί της Εθνικής Πινακοθήκης	Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (επιμέλεια)	ISBN 978-960-7791-30-6

Κριτικογραφία

Έτος αρχικής έκδοσης	Τίτλος έργου	Εκδοτικός οίκος
Ιανουάριος-Δεκέμβριος 2012	Οι συνεικόνες του Ελύτη και η συγγυμνασία των αισθήσεων	Περιοδικό "Θέματα Λογοτεχνίας", τχ. 49