Δέσποινα (μυθολογία)

Στην ελληνική μυθολογία η Δέσποινα είναι χθόνια θεά, κόρη της θεάς Δήμητρας και του θεού Ποσειδώνα.

Η λατρεία της ήταν μυστικιστική και το όνομά της -άρρητο και ανομολόγητο- κοινοποιούνταν μόνο στους μυημένους και δεν έχει διασωθεί σε καμία πηγή. Οι πιστοί την προσφωνούσαν "Δέσποινα" (κυρία, κυρά), "Πότνια" (αφέντρα) ή και "Άνασσα" (βασίλισσα). Η λατρεία της θεάς απαντάται κυρίως στην Αρκαδία και ειδικότερα στην αρχαία Λυκόσουρα, όπου βρισκόταν και το ιερό της.

Η Δέσποινα ήταν κόρη του θεού Ποσειδώνα και της θεά Δήμητρας. Ο μύθος όμως ανάγεται πολύ πριν αυτές οι δύο κυρίαρχες θεότητες εξελιχθούν κ αποτελέσουν μαζί με άλλες, τους γνωστούς αρχαίους ολύμπιους θεούς. Επρόκειτο λοιπόν για κόρη των προολύμπιων θεοτήτων, Δήμητρας -λατρευόμενη στην Αρκαδία ως "Σκοτεινή" και "Μέλαινα"- και του Ίππιου Ποσειδώνα, του θεού αλόγου. Ο μύθος αναφέρει πως ο Ποσειδώνας αντίκρισε τη Δήμητρα στις όχθες του ποταμού Λάδωνα στο Λύκαιο όρος, ενώ αυτή έψαχνε την κόρη της, θεά Περσεφόνη, την οποία είχε απαγάγει ο Άδης. Ο Ποσειδώνας την ερωτεύτηκε και θέλησε να ενωθεί μαζί της αλλά η Δήμητρα, προκειμένου να τον αποφύγει, μεταμορφώθηκε σε φοράδα ακολουθώντας ένα κοπάδι άγρια άλογα. Ο Ποσειδώνας όμως αντιλήφθηκε το τέχνασμά της, μεταμορφώθηκε και αυτός σε άλογο και εν τέλει πέτυχε να ενωθεί μαζί της. Από την ένωση των δύο θεών γεννήθηκε το άλογο Αρίων και μια κόρη, η ευλαβικά αποκαλούμενη "Δέσποινα".

Η κόρη που είχε ανθρώπινη μορφή, ανατράφηκε υπό την αιγίδα του τιτάνα Άνυτου και έμελλε να εξελιχθεί σε μια εκ των σημαντικότερων Αρκαδικών θεοτήτων.

Για την λατρεία της δεν μας είναι σχεδόν τίποτα γνωστό, λόγω του μυστικιστικού χαρακτήρα της. Γνωρίζουμε μόνο ότι προς τιμήν της μπορούσαν να θυσιαστούν όλα τα είδη ζώων, πλην όμως η θυσία δεν γινόταν με απλή σφαγή -όπως στους άλλους θεούς- αλλά το ζώο κομματιαζόταν από τους μύστες μέσα σε μια μορφή παραληρήματος. Ιερό ζώο της Δέσποινας ήταν το ελάφι, γεγονός που παρουσιάζει μια συνάφεια με τη θέα Άρτεμη.

Στην αρχαία Λυκόσουρα υπήρχε ναός της Δέσποινας. Στο λατρευτικό συγκρότημα δέσποζαν αγάλματα και άλλων θεών, υπήρχε βωμός της ίδιας, βωμός της Δήμητρας και βωμός της Μεγάλης Μητέρας. Γύρω από τον ναό υπήρχε το Ιερό Άλσος αφιερωμένο στην ίδια, στο εσωτερικό του οποίου υπήρχε βωμός του Ίππιου Ποσειδώνα. Το δάπεδο του ναού ήταν διακοσμημένο με ψηφιδωτό και σύμφωνα με την περιγραφή του Παυσανία στο εσωτερικό του υπήρχε σύμπλεγμα της Δήμητρας μαζί με τη Δέσποινα, έργο του Δαμοφώντος. Στο σύμπλεγμα η Δήμητρα με τη Δέσποινα ήταν καθισμένες σε θρόνο δίπλα δίπλα, η Δήμητρα κρατούσε δάδα και η Δέσποινα σκήπτρο. Δίπλα στον θρόνο της Δήμητρας στεκόταν η θεά Άρτεμη έχοντας στους ώμους της φαρέτρα και κρατώντας δέρμα ελαφιού, ενώ δίπλα στη Δέσποινα στεκόταν ο Τιτάνας Άνυτος οπλισμένος.

Σήμερα στον αρχαιολογικό τόπο της αρχαίας Λυκόσουρας έχουν ανασκαφεί και σώζονται τα θεμέλια του ναού, ενώ στο παρακείμενο μουσείο τμήμα του συμπλέγματος.

Δέσποινα (αγγλικά: Despina) ονομάζεται ένας από τους φυσικούς δορυφόρους του πλανήτη Ποσειδώνα. Πήρε το όνομά του από τη νύμφη Δέσποινα της ελληνικής μυθολογίας, κόρη του θεού Ποσειδώνα και της θεάς Δήμητρας. Η άλλη του σημερινή ονομασία είναι Ποσειδώνας V (Neptune V).

Η Δέσποινα ανακαλύφθηκε από φωτογραφίες που τράβηξε το διαστημικό σκάφος Βόγιατζερ 2 το 1989 και του δόθηκε η αρχική προσωρινή ονομασία S/1989 N 3 . Το επίσημο όνομα Δέσποινα του δόθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου του 1991.

Η Δέσποινα έχει ακανόνιστο σχήμα και η τροχιά της είναι πολύ κοντινή με την τροχιά του δορυφόρου Θάλασσα αλλά λίγο πιο μακρινή από αυτής, εντός όμως του δακτυλίου Λεβεριέ. Η τροχιά της βρίσκεται πιο χαμηλά από τη σύγχρονη τροχιά του Ποσειδώνα με αποτέλεσμα μελλοντικά είτε να σπάσει σε μικρά κομμάτια σχηματίζοντας έναν ακόμα πλανητικό δακτύλιο, είτε θα καταπέσει στην ατμόσφαιρα του Ποσειδώνα.