Η Μητροδώρα (3ος ή 4ος αιώνας μ.Χ.) ήταν Αθηναία ιατρός και συγγραφέας του αρχαιότερου ιατρικού κειμένου που είναι γνωστό ότι έχει γραφεί από γυναίκα, του Περὶ τῶν γυναικείων παθῶν τῆς μἠτρας. Η ιατρική πραγματεία της καλύπτει αρκετές περιοχές της ιατρικής και της γυναικολογίας, αλλά όχι τη μαιευτική. Πολλές είναι οι αναφορές σε αυτό το έργο από άλλους ιατρικούς συγγραφείς της αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης, ενώ μεταφράσθηκε και κυκλοφορούσε στη μεσαιωνική Ευρώπη. Πέρα από το όνομά της, κανένα άλλο στοιχείο δεν είναι γνωστό σχετικά με την ταυτότητα της Μητροδώρας. Ωστόσο είναι γνωστό ότι υπήρξαν αρκετές γυναίκες ιατροί στον αρχαίο ελληνορωμαϊκό κόσμο, με τη Μητροδώρα να θεωρείται γενικώς ως η πρώτη γυναίκα συγγραφέας ιατρικού βιβλίου.
Το Περὶ τῶν γυναικείων παθῶν
Το Περὶ τῶν γυναικείων παθῶν σώζεται σε δύο τόμους, που περιέχουν συνολικά 63 κεφάλαια. Η προσέγγιση της Μητροδώρας στο θέμα είναι ιδιαιτέρως επηρεασμένη από τα έργα του Ιπποκράτη, όπως ήταν και οι περισσότεροι ιατροί της εποχής της. Για παράδειγμα, υιοθετεί τις ιπποκράτειες θεωρίες για την υστερία. Η Μητροδώρα παρουσιάζεται με ισχυρή θέση για αμφιλεγόμενα θέματα συμπτωματολογίας και αιτιολογίας, π.χ. για τη φλεγμονή της μήτρας. Στο έργο της υπάρχουν δικές της μοναδικές συνεισφορές στην πρόοδο της ιατρικής θεωρίας και αιτιολογίας.
Σπανίως στην αρχαία Ελλάδα και Ρώμη γυναίκες ιατροί εξασκούσαν άλλες ειδικότητες πέρα από τη μαιευτική και τη γυναικολογία. Αυτές θεωρούντο αποδεκτές περιοχές στην εξάσκηση του ιατρικού επαγγέλματος από όσες γυναίκες μπορούσαν να τύχουν ιατρικής εκπαιδεύσεως, κυρίως εξαιτίας της πανάρχαιας παραδόσεως της μαμής και της συνδέσεώς της με γυναίκες που εκπαίδευαν άλλες γυναίκες. Η Μητροδώρα ωστόσο γράφει για αρκετές ειδικότητες της ιατρικής και για κάθε θέμα της γυναικολογίας στην πραγματεία της, αλλά όχι για θέματα μαιευτικής, τουλάχιστον στους σωζόμενους τόμους. Η χειρουργική σπανίως εξασκείτο στον αρχαίο ελληνορωμαϊκό κόσμο, οπότε δεν καλύπτεται και στο Περί των γυναικείων παθών. Σε αυτό διαφέρει από το κείμενο μιας άλλης αρχαίας γυναίκας ιατρού, της Ασπασίας, το οποίο καλύπτει την επεμβατική γυναικολογία, της αμβλώσεως συμπεριλαμβανομένης.
Αντί της μαιευτικής, η Μητροδώρα εστιάζει στην παθολογία, την ίδια προσέγγιση που υιοθετούσαν και οι άνδρες ιατροί της σχολής του Ιπποκράτη. Διαφέρει από πολλούς άλλους άρρενες ιατρικούς συγγραφείς της εποχής της στο ότι αναλύει και αναφέρεται απευθείας στα γραπτά του Ιπποκράτη, αντί να καταφεύγει στις άφθονες δευτερογενείς πηγές των ενδιάμεσων αιώνων.
Επίδραση
Οι πρώτες μεταφράσεις του Περί των γυναικείων παθών στη λατινική εμφανίσθηκαν μεταξύ του 3ου και του 5ου αιώνα. Το αρχαιότερο γνωστό χειρόγραφο του έργου της Μητροδώρας βρίσκεται σήμερα στη Φλωρεντία.Εκτός από τις αναφορές σε αυτό από άλλους ιατρικούς συγγραφείς, υπήρχαν αναδημοσιεύσεις αποσπασμάτων του.
Τα επιστημονικά κείμενα της αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης αποτελούσαν μέρος των θεμελίων της επιστημονικής έρευνας κατά τον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα. Το έργο της Μητροδώρας κυκλοφορούσε και τότε. Οι βιβλιογραφικές αναφορές της περιλαμβάνουν «μία Βερενίκη που ονομάζεται Κλεοπάτρα» ή «mono marciglia», κάτι που έκανε μερικούς μεσαιωνικούς εκδότες να πιστώσουν λανθασμένα το έργο της στην περίφημη Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου, και με αυτό το όνομα συγγραφέως εκδόθηκε το Περί των γυναικείων παθών από τον Κάσπαρ Βολφ το 1566, και κατόπιν από τον Ίσραελ Σπαχ (Spach) το 1597.
Η Μητροδώρα είχε προφανώς μεγάλη εμπειρία κλινικής ιατρικής. Στο έργο της μνημονεύει εξετάσεις τόσο δακτυλοσκοπικές, όσο και με χρήση εργαλείων, ενώ δείχνει λεπτομερή εξοικείωση με τη φυσιολογία. Συνεισέφερε ταξινομώντας τα κολπικά εκκρίμματα και πρότεινε αιτιολογικές θεωρίες, όπως ότι παρασιτικές μολύνσεις του ορθού προκαλούν κολπικές εκκρίσεις. Οι συνεισφορές αυτές φαίνεται να οφείλονται σε δική της πρωτότυπη έρευνα και θεωρητική σκέψη. Υπάρχουν επίσης πολλές θεραπευτικές ουσίες στην πραγματεία της που δεν βρίσκονται σε κανένα άλλο κείμενο. Το έργο της φαίνεται επίσης ότι περιείχε την πρώτη γνωστή ιατρική εγκυκλοπαίδεια με αλφαβητική σειρά. Σε αυτή υπήρχαν μάλιστα αλφαβητικές κεφαλίδες για ευκολία στην αναφορά. Το χειρόγραφο που την περιλαμβάνει όμως δεν είναι πλήρες και τελειώνει με το γράμμα Ε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου