Esilda Villa

Η Esilda Villa (18 Δεκεμβρίου 1909 – 11 Μαΐου 1947) ήταν η πρώτη γυναίκα που έγινε δικηγόρος στη Βολιβία και συνέβαλε καθοριστικά στο γυναικείο κίνημα στις αρχές του εικοστού αιώνα στη χώρα της. Αφού πέρασε τις εξετάσεις της το 1928, της αρνήθηκαν άδεια ασκήσεως επαγγέλματος επειδή οι γυναίκες δεν ήταν πολίτες εκείνη την εποχή και δεν μπορούσαν να ολοκληρώσουν την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Η διεθνής πίεση δέχθηκε και τελικά κέρδισε την άδειά της το 1929. Δέκα χρόνια αργότερα, όταν πέρασε τις εξετάσεις για να γίνει δικηγόρος, το Ανώτατο Δικαστήριο αρνήθηκε και πάλι να εκδώσει άδεια με τη βάση ότι οι γυναίκες δεν ήταν σε θέση να ασκήσουν δικηγορία. Κέρδισε με επιτυχία την άδεια της μέσα σε ένα μήνα και εξασκήθηκε μέχρι τον πρόωρο θάνατό της από τροχαίο.

Η Esilda Villa Laguna Michel γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1909 στο Sucre της Βολιβίας από την Adela Michel και τον Eduardo Villa Laguna. Σε ηλικία τεσσάρων ετών, μπήκε στο δημοτικό σχολείο στην πόλη Ποτόσι. Λόγω της εξαιρετικής επίδοσής της, μπόρεσε να παραλείψει το τελευταίο έτος της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και σε ηλικία 12 ετών, μετακόμισε στο Oruro, γράφοντας στο γυμνάσιο, Liceo "Pantaleón Dalence" de Señoritas (Γυναικείο Λύκειο Pantaleón Dalence) που αποφοίτησε με ειδικότητα στην επιστήμη και τα γράμματα. Αν και ήθελε να σπουδάσει νομικά, δεν υπήρχε νομική σχολή στο Oruro που να δεχόταν γυναίκες,  έτσι ενώθηκαν με άλλους αποφοίτους της γενιάς της, ίδρυσαν την Facultad Libre de Derecho (Ελεύθερη Σχολή Δικαιωμάτων). Αφού σπούδασε για δύο χρόνια, στις 2 Ιουνίου 1928, εμφανίστηκε ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Περιφέρειας του Ορούρο, για να δώσει την εξέταση για το Procuradora de Causas. Villa και επιβεβαίωσε ότι πληρούσε τις προϋποθέσεις. Όταν το Ανώτατο Δικαστήριο ζήτησε στη συνέχεια στην Κυβερνητική Εισαγγελία για την πιστοποίησή της ως procuradora, η αίτηση απορρίφθηκε με τη βάση ότι ως γυναίκα δεν ήταν πολίτης και δεν μπορούσε να λάβει άδεια χωρίς να έχει ολοκληρώσει την υποχρεωτική στρατιωτική της θητεία. Σε υπουργικό ψήφισμα της 10ης Οκτωβρίου 1928 αρνήθηκαν να χορηγήσουν άδεια στη Βίλα. Η δράση του Υπουργείου, ξεκίνησε μια μακρά εκστρατεία της Villa για την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών στη Βολιβία. Έφερε πολυάριθμες αναφορές ενώπιον της Γερουσίας της Βολιβίας υποστηρίζοντας όχι μόνο τα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών, αλλά και το αστικό τους δικαίωμα να ασκούν επαγγέλματα. Ταυτόχρονα, εμφανίστηκε στους στρατώνες και ζήτησε να γραφτεί ως στρατεύσιμος. Όταν ο διοικητής αρνήθηκε, ζήτησε να της παράσχει πιστοποιητικό αναπηρίας, το οποίο επέτρεπε στους άνδρες να εισέλθουν σε επαγγέλματα χωρίς εκπλήρωση στρατιωτικής θητείας. Η μάχη της μεταδόθηκε σε μεγάλες εφημερίδες σε όλη τη Νότια Αμερική στην Αργεντινή, τη Χιλή, την Κούβα και το Περού, μεταξύ άλλων, και συχνά γελοιοποιήθηκε για την αντρική της συμπεριφορά στο τμήμα του χιούμορ. Μια έκδοση του χιλιανού El Mercurio εικάζε αν είχε μούσι. Η διεθνής προσοχή, συμπεριλαμβανομένης μιας αναφοράς που υποβλήθηκε εκ μέρους της στη Γενική Συνέλευση της Παναμερικανικής Ένωσης από τη Διαμερικανική Επιτροπή Γυναικών, πίεσε την Εισαγγελία να ανακαλέσει την απόφασή της και να της χορηγήσει τον τίτλο της procuradora στις 2 Μαρτίου 1929.
Η είδηση ​​ότι η Villa έγινε η πρώτη γυναίκα δικηγόρος της Βολιβίας δημοσιεύτηκε σε φεμινιστικά περιοδικά και δημοσιεύτηκε στο Δελτίο της Παναμερικανικής Ένωσης. Τα επόμενα δέκα χρόνια εργάστηκε με τους δικηγόρους και τους κρατούμενους στις Δημόσιες Φυλακές. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του Τσάκο (1932–1935), εκπαιδεύτηκε ως νοσοκόμα και παρείχε βοήθεια στο πεδίο της μάχης στους τραυματίες. Στις 2 Ιανουαρίου 1938, η Villa επέστρεψε στο Ανώτατο Δικαστήριο στο Oruro για να ζητήσει την εξέτασή της ως δικηγόρος (abogado). Και πάλι, πέρασε τις εξετάσεις, αλλά όταν έκανε αίτηση για τη νέα της άδεια, η Villa ενημερώθηκε ότι σύμφωνα με το άρθρο 15 του νόμου περί δικαστικής οργάνωσης που επιβεβαιώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο της Βολιβίας, γυναίκες, καθώς και άτομα που ήταν κωφά ή ανίκανα να μιλήσουν απαγορεύτηκε να γίνουν δικηγόροι. Για άλλη μια φορά, πολέμησε την απόφαση και τελικά της απονεμήθηκε η άδεια στις 22 Ιανουαρίου 1938.

Η Villa συμμετείχε στην ίδρυση της παιδικής πτέρυγας του Δημόσιου Νοσοκομείου και ίδρυσε μια αίθουσα πρώτων βοηθειών στο Escuela "María Quiroz". Έκανε εκστρατεία για τη στέγαση των παιδιών κρατουμένων φυλακών που δεν είχαν συγγενείς να τα φροντίσουν και συνέταξε νομικές γνωμοδοτήσεις για τα δικαιώματα των παιδιών. Το 1936, στο Πρώτο Φεμινιστικό Συνέδριο της Βολιβίας, που πραγματοποιήθηκε στην Κοτσαμπάμπα, παρέδωσε δύο έγγραφα, το ένα που υποστήριξε τις έρευνες πατρότητας για να επιβεβαιώσει την υποστήριξη των παιδιών από τους πατέρες τους και ένα άλλο που υποστήριξε ότι ο νόμος πρέπει να προστατεύει τα παιδιά. Υποστήριξε τη νομική προστασία για τις ανύπαντρες μητέρες που τους επέτρεπε να υπηρετούν ως κηδεμόνες των δικών τους παιδιών, την υποστήριξη των παιδιών από απόντες πατέρες και την πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη.

 Τον Ιούλιο του 1946, όταν τα πραξικοπήματα ανέτρεψαν την προεδρία του Γκουαλμπέρτο ​​Βιγιαροέλ, η Βίλα άκουσε μια ανακοίνωση στο ραδιόφωνο που παρακαλούσε για ιατρικές προμήθειες για ανθρώπους που τραυματίστηκαν στην εξέγερση. Οργάνωσε προμήθειες και ιατρική βοήθεια που θα αποστέλλονταν στους πολίτες στη Λα Παζ μέσω του σιδηροδρομικού συστήματος της Βολιβίας.  Η Βίλα πέθανε στις 11 Μαΐου 1947, σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, όταν επέστρεφε από την αφιέρωση ενός μνημείου στα θύματα που πέθαναν στην εξέγερση της 20ης Νοεμβρίου 1944,στο  Oruro και ένα αφιέρωμα προς τιμήν της πραγματοποιήθηκε στον Καθεδρικό Ναό της Λα Παζ.

.