Hamida Javanshir

Hamida Ahmad bey qizi Javanshir (Αζερμπαϊτζάν: Həmidə Cavanşir) (19 Ιανουαρίου 1873 – 6 Φεβρουαρίου 1955) – Μία από τις πρώτες διαφωτισμένες γυναίκες του Αζερμπαϊτζάν, σύζυγος του Jalil Mammadguluzadeh, κόρη του ιστορικού Ahmad Bey Javanshir, φιλάνθρωπος του Αζερμπαϊτζάν, μεταφράστρια του Αζερμπαϊτζάν,μέλος της Ένωσης Συγγραφέων του Αζερμπαϊτζάν.

Γεννημένη στο πατρογονικό κτήμα της οικογένειάς της στο χωριό Kahrizli, η Hamida Javanshir ήταν το μεγαλύτερο παιδί του Ahmad bey Javanshir (1828–1903), ενός Αζέρου ιστορικού, μεταφραστή και αξιωματικού του ρωσικού αυτοκρατορικού στρατού, και της συζύγου του Mulkijahan. Ήταν η προγιαγιά του Ιμπραήμ Χαλίλ Χαν, του τελευταίου κυβερνώντος χανού του Καραμπάχ. Η Hamida και ο μικρότερος αδερφός της εκπαιδεύτηκαν στο σπίτι. όταν ήταν εννέα, μια οικογένεια Ρώσων δασκάλων ήρθε να ζήσει μαζί τους για να καθοδηγήσει την εκπαίδευσή τους. Σε ηλικία 14 ετών, ήταν εξοικειωμένη με την ευρωπαϊκή και ισλαμική λογοτεχνία και μιλούσε άπταιστα ρωσικά και γαλλικά. Το 1889 η Hamida Javanshir παντρεύτηκε έναν ιθαγενή Βάρδα, τον αντισυνταγματάρχη Ibrahim bey Davatdarov. Εγκαταστάθηκαν στο Μπρεστ-Λιτόφσκ (στη σημερινή Λευκορωσία). Σύντομα γεννήθηκαν τα δύο τους παιδιά, η Μίνα και ο Μουζαφάρ. Η Javanshir πήρε μαθήματα χορού στην αίθουσα χορού και σπούδασε γερμανικά και πολωνικά. Το 1900 η οικογένεια μετακόμισε στο Καρς, όπου ο Νταβαττάροφ διορίστηκε διοικητής ενός στρατιωτικού φρουρίου. Ένα χρόνο αργότερα πέθανε, αφήνοντας την 28χρονη σύζυγό του χήρα. Η επιθυμία της να σπουδάσει ιατρική στη Μόσχα φαινόταν απραγματοποίητη.

Κληρονόμησε το κτήμα Kahrizli από τον πατέρα της και συνέχισε την επιτυχημένη επιχείρηση βαμβακιού του. Σύμφωνα με τη διαθήκη του, μετέφερε το χειρόγραφο του ιστορικού του έργου Περί των Πολιτικών Υποθέσεων του χανάτου του Καραμπάχ το 1747–1805 στην Τιφλίδα (πρωτεύουσα της σημερινής Γεωργίας) για να το τυπώσει στον εκδοτικό οίκο Geyrat. Εδώ, τον Οκτώβριο του 1905, γνώρισε τον Jalil Mammadguluzadeh, ο οποίος τότε ήταν αρθρογράφος στην αζερόφωνη εφημερίδα Sharg-i rus. Το 1907 παντρεύτηκαν (ο Mammadguluzadeh έμεινε δύο φορές χήρος) εκείνη την εποχή και έζησαν στην Τιφλίδα μέχρι το 1920. Απέκτησαν δύο γιους, τον Midhat το 1908 και τον Anvar το 1911. Εργάστηκε με τον Mammadguluzadeh για να εκδώσει το Molla Nasraddin, ένα σατιρικό περιοδικό. Κατά τη διάρκεια της πείνας του Καραμπάχ του 1907, η Hamida Javanshir μοίρασε αλεύρι και κεχρί σε πεινασμένους χωρικούς και επίσης ενήργησε ως μεσολαβητής μεταξύ των ντόπιων Αρμενίων και των Αζέρων μετά από δύο χρόνια αμοιβαίων σφαγών. Το 1908 ίδρυσε ένα συνεκπαιδευτικό σχολείο στο χωριό της καταγωγής της, το Καχριζλί, το οποίο έγινε το πρώτο αζερικό σχολείο όπου αγόρια και κορίτσια μπορούσαν να σπουδάσουν στην ίδια τάξη. Το 1910 η Τζαβανσίρ, μαζί με γυναίκες μέλη της αζέρικης αριστοκρατίας της πόλης, ίδρυσαν την Καυκάσια Φιλανθρωπική Εταιρεία Μουσουλμάνων Γυναικών. Κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας ευλογιάς στη σοβιετική εποχή, αγόρασε εμβόλια και έκανε εμβόλια στους κατοίκους του Καχριζλί. Το 1921, αφού έζησε στην Ταμπρίζ για ένα χρόνο, η οικογένεια μετακόμισε στο Μπακού, όπου έγραψε απομνημονεύματα και μετέφρασε τα έργα του συζύγου της. Δημοσίευσε ένα απομνημόνευμα τη δεκαετία του 1930, Awake: A Muslim Woman's Rare Memoir of Her Life and Partnership with the Editor of Molla Nasreddin, the Most Influential Satirical Journal of the Caucasus and Iran, 1907–1931, που δημοσιεύτηκε μετά θάνατον το 1967 και μεταφράστηκε σε Αγγλικά των Hasan Javadi και Willem Floor. Επίσης μετέφρασε ρωσική ποίηση. Έζησε περισσότερο από δύο από τα παιδιά της: τη Mina το 1923 και τη Midhat το 1935. Πέθανε στο Μπακού το 1955. Υπάρχει ένα μουσείο της ζωής και των έργων της στο Καχριζλί.